امروز:   فروردین ۱۰, ۱۴۰۳    
ما زنان در شبکه های اجتماعی
مارس 2024
د س چ پ ج ش ی
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031

حجاب در ایران چگونه تبدیل به اجبار شد؟

انقلاب اسلامی هنوز یک ماهه نشده بود که آیت الله خمینی تهدید علیه زنان غیرمحجبه را در قالب رهبر نظام آغاز کرد.«زن‌های اسلامی عروسک نیستند. زنان اسلامی باید با حجاب بیرون بیایند نه اینکه خودشان را بزک کنند. در وزارتخانه اسلامی نباید معصیت بشود. در وزارتخانه‌های اسلامی نباید زن‌های لخت بیایند. زن‌ها بروند اما باحجاب باشند. مانعی ندارد بروند کار کنند لیکن با حجاب شرعی باشند»

 

 

 

***

 

 

 

انقلاب اسلامی هنوز یک ماهه نشده بود که آیت الله خمینی تهدید علیه زنان غیرمحجبه را در قالب رهبر نظام آغاز کرد. روزنامه کیهان در ۱۶ اسفند ۱۳۵۷ این سخنان بنیانگذار جمهوری اسلامی را منعکس کرد: «زن‌های اسلامی عروسک نیستند. زنان اسلامی باید با حجاب بیرون بیایند نه اینکه خودشان را بزک کنند. در وزارتخانه اسلامی نباید معصیت بشود. در وزارتخانه‌های اسلامی نباید زن‌های لخت بیایند. زن‌ها بروند اما باحجاب باشند. مانعی ندارد بروند کار کنند لیکن با حجاب شرعی باشند». دولت موقت به ریاست «مهدی بازرگان» نیز به طور تلویحی از این سخنان آیت الله خمینی حمایت کرد. فردای همان روز «عباس امیرانتظام» که سخنگوی دولت بود در یک مصاحبه مطبوعاتی و در پاسخ به این پرسش که: «آیا دولت دستور امام را در مورد حجاب تایید می‌کند؟» اینگونه پاسخ داد که: «هیچ دستوری از طرف امام نیست که مورد تایید دولت نباشد».

 

آیت الله خمینی از وجود «زنان لخت» در ادارات دولتی انتقاد کرد

این سخنان به مثابه یک اعلام جنگ علیه انتخاب آزاد سبک زندگی بود. چندین دهه بود که انتخاب پوشش در ایران برای زنان به امری بدیهی تبدیل شده بود و زنان بسیاری بودند که علی رغم مخالفت با پادشاهی پهلوی، نمی توانستند دخالت نیروهای حکومتی در انتخاب نوع پوشش را تاب بیاورند. از این رو طبیعی بود که این سخنان آیت الله خمینی واکنش سنگینی ایجاد کند. ۱۷ اسفند ۵۷ مصادف با روز جهانی زن بود. این روز تحت الشعاع اظهارات دیروز آیت الله خمینی قرار داشت. خیابان های تهران شاهد تظاهرات هزاران زن بود. زنان برای مخالفت با اجبار در حجاب شعار دادند: «آزادی جهانی ست / نه شرقی نه غربی ست»، «ما انقلاب نکردیم / تا به عقب برگردیم» روزنامه کیهان در گزارشی از این تظاهرات نوشت: «گروه‌ها و دسته‌جات مختلف زنان از صبح امروز در خیابان‌های شمالی و مرکزی تهران به مناسبت روز جهانی زن و به خاطر ابراز نظریات خود درباره حجاب زنان دست به راهپیمائی زدند. در راهپیمائیهای امروز زنان، تعداد زیادی از دانش آموزان مدارس دخترانه نیز شرکت داشتند. آنها ضمنا علیه کسانی که به زنان بی حجاب در روزهای اخیر حمله کرده‌اند، شعار می‌دادند… راهپیمائی امروز در حالی انجام شد که ریزش برف بی وقفه از اولین ساعات بامداد آغاز شده‌است».

 فردای اظهارات آیت الله خمینی، هزاران زن علیه ایده اجباری شدن حجاب به خیابان ها آمدند

اما علی رغم همه این ها آیت الله خمینی و نیروهای تازه نفس اسلامی در مقابله با حجاب و پوشش اختیاری کوتاه نیامدند. با وجود اینکه آیت الله طالقانی به مثایه یکی از رهبران روحانی انقلاب اسلامی سعی کرد سخنان آیت الله خمینی را تلطیف کند و اجبار به حجاب را به رعایت «وقار و شخصیت» ترجمه کند، اما اتفاقا مساله دقیقا همان چیزی بود که داماد آیت الله خمینی طی روزهای بعد در یک گفتگو با روزنامه اطلاعات تشریح کرد. «شهاب الدین اشراقی» گفت: «خلاصه باید حجاب اسلامی رواج پیدا کند و مملکت، مملکت اسلامی است و ما جمهوری اسلامی را داریم پایه‌گذاری می‌کنیم. باید قوانین اسلامی مو به مو به قدر امکان اجرا بشود. البته در سطح مقداری از وزارت‌خانه‌ها، ادارات، حتی دانشگاه‌ها، مدارس، دبیرستان‌ها بایستی توجیه بشود که خانم‌ها رعایت حجاب اسلامی را بکنند». البته اشراقی در ادامه گفت که حجاب اسلامی لزوما چادر نیست.

 شهاب الدین اشراقی به عنوان داماد و یکی از نزدیکان آیت الله خمینی از سخنان او حمایت کرد

درواقع همانطور که از سخنان داماد آیت الله خمینی به خوبی هویدا بود، حکومت جدید هدف اجباری سازی حجاب اسلامی را به سختی دنبال می کرد و تصمیم نداشت کوتاه بیاید. اما البته که این امر به راحتی و به سادگی انجام نپذیرفت. زنانی که نزدیک به پنج دهه، پوشش را یک مساله اختیاری می دیدند، نمی توانستند به راحتی و به یکباره به اجبار حکومت به حجاب تن دهند. اگرچه در همان ابتدا زنان غیرمحجبه از ورود به ادارات منع شده بودند و یا بعضی زنان خود از رفتن به سر شغل خود اجتناب کردند، اما نزدیک به پنج سال طول کشید تا حجاب اجباری به صورت یک قانون لازم الاجرا در بیاید. در سال های پس از آن تا قانونی شدن حجاب اجباری در مجلس شورای اسلامی، پله پله و به انحا مختلف سعی شد، حجاب به صورت یک اجبار برای زنان، حضوری پررنگ در تصمیم و سخن مقامات حکومت تازه تاسیس داشته باشد.

از جمله «حسن روحانی» – رییس جمهور فعلی ایران – که در آن مقطع در ارتش مسئولیت داشت در خاطرات خود می گوید: «طرح اجباری شدن حجاب در ادارت مربوط به ارتش، به عهده من گذاشته شد و بدین جهت در گام اول، همه زنان کارمند مستقر در ستاد مشترک ارتش را که نزدیک به سی نفر بودند، جمع کردم و پس از گفتگو با آنان قرار گذاشتیم از فردای آن روز با روسری در محل کار خود حاضر شوند. زنان کارمند که همگی به جز دو یا سه نفر بی‌حجاب بودند، شروع کردند به غر زدن و شلوغ کردن، ولی من محکم ایستادم و گفتم: از فردا صبح دژبان مقابل درب ورودی موظف است از ورود خانم‌های بی‌حجاب به محوطه ستاد مشترک ارتش جلوگیری کند». آیت الله خمینی نیز طی یک مصاحبه در آذر ۵۸ با «اوریانا فالاچی» که نسبت به پدیده حجاب اجباری اعتراض می کند، می گوید: «ما یک پوشش خاصى را نمى‏‌گوییم. براى حدود زن‌هایى که به‏ سن و سال شما رسیده‏‌اند هیچ چیزى نیست.ما زن‌هاى جوانى که وقتى ایشان آرایش مى‏‌کنند و مى‏‌آیند، یک فوج را دنبال خودشان مى‏‌کشند، اینها را داریم جلوشان را مى‌گیریم. شما هم دلتان نسوزد».

 حسن روحانی – نفر دوم از سمت چپ – از جمله کسانی بود که در اجباری شدن حجاب در ایران کوشید

این روند و تحمیل حجاب به صورت غیررسمی اما با حمایت نیروهای حکومتی ادامه داشت تا اینکه در تیر ۱۳۵۹، آیت الله خمینی در یک سخنرانی تند از «ابوالحسن بنی صدر» – رییس جمهور وقت – خواست که ادارات را «اسلامی» کند. بر این اساس بود کهدر ۱۴ تیر ۱۳۵۹ به صورت رسمی اعلام شد که زنان غیرمحجبه حق ورود به ادارات را ندارند. با آغاز جنگ طبیعی بود که فشارها به بهانه وضعیت جنگی شدیدتر شود و به تبع آن اعتراض ها به حجاب اجباری نیز کمتر بازتاب پیدا کند. با استفاده از چنین فضایی بود که مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۳ و در پی تصویب قانون مجازات اسلامی، حجاب اجباری را نیز تبدیل به یک قانون کرد. در ماده ۶۳۸ این قانون آمده است:«ماده ۶۳۸ – هرکس علنا در انظار واماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دوماه یا تا(۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌گردد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نمی‌باشد ولی عفت عمومی را جریحه دار نماید فقط به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد. تبصره – زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر وانظار عمومی ظاهر شوند به حبس از ده روز تا دو ماه و یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد».

درواقع نکته مهم در این قانون این است که حجاب را برای همه زنان – اعم از مسلمان و غیرمسلمان – اجباری می کند و همانطور که شاهدیم حتی دیپلمات های زن خارجی یا توریست های زن نیز وقتی وارد ایران می شوند باید حجاب بر سر خود کنند. نکته مهم دیگر هم این است که نفس مجازات علیه سبک پوشش متفاوت از زیست مورد پسند حاکم، یعنی بربادرفتن دستاوردهای دهه ها فعالیت برای احقاق حقوق زنان. فعالان زن برای اعتلای جایگاه زنان در سال های پادشاهی پهلوی و حتی پیش از آن، تلاش بسیار کرده بودند و به موفقیت های قابل توجهی نیز رسیده بودند. اما این قانون می تواند به طور نمادین نشانگر آن باشد که آن فعالیت ها کاملا نادیده گرفته شد و به آن تجربه سنگین و گرانبها بی توجهی شد؛ حتی اگر بعضی چنین استدلال کنند که این مجازات، مجازات سنگینی نیست.

توانا -۲۲ بهمن ۱۳۹۷

نظرات بسته است

جستجو
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
آرشیو مطالب قدیمی