امروز:   فروردین ۹, ۱۴۰۳    
ما زنان در شبکه های اجتماعی
مارس 2024
د س چ پ ج ش ی
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031

زنان‌ خبرنگار افغان و بیم از تکرار تاریخ

تا دوهفته‌ی دیگر دور ششم گفت‌وگوهای صلح افغانستان در دوحه آغاز خواهد شد. در یک­‌سو، فرستاده ویژه‌ی آمریکا بیش از هر زمان دیگری امیدوار به­‌نظر می‌­رسد. زلمی خلیل­زاد، در فرجام پنجمین دور گفت‌وگوهای نفس­‌گیر خود با طالبان گفت به “پیش­رفت­‌های مهمی” دست یافته است. در سوی دیگر، اینجا درافغانستان گروه‌­های زیادی نگران به­‌نظر می­‌رسند. از جمله زنان و به‌ویژه زنان روزنامه­‌نگار. نگرانی زنان افغانستان از سر چیست؟ …

تا دوهفته ی دیگر دور ششم گفت‌وگوهای صلح افغانستان در دوحه آغاز خواهد شد. دریک­‌سو، فرستاده ویژه ی آمریکا بیش از هر زمان دیگری امیدوار به­‌نظر می‌­رسد. زلمی خلیل­زاد، در فرجام پنجمین دور گفت‌وگوهای نفس­‌گیر خود با طالبان گفت به “پیش­رفت­‌های مهمی” دست یافته است. در سوی دیگر، اینجا درافغانستان گروه‌­های زیادی نگران به­‌نظر می­‌رسند.از جمله زنان وبویژه زنان روزنامه­‌نگار. نگرانی زنان افغانستان از سر چیست؟ درنگاه اول دو دلیل کلیدی بیش از هر چیزی برجسته به­‌نظر می‌­رسد. اول؛ از فراز مذاکرات کنونی به نظر می‌رسد که ایالات‌ متحده می‌‌پذیرد که طالبان جز‌ی از نظام سیاسی باشند. دوم؛ غیبت زنان درگفت‌وگوهای صلح با این گروه. زیرا زنان افغانستان و بانوان روزنامه‌­نگار جایگاه خود را در اندیشه و نظام مورد پذیرش طالبان می­‌دانند؛ یعنی زن تاریک­‌تر از هر سیاه ی. بنابر این، زنان افغانستان نگران هستند که حقوق و آزادی‌های را که آن‌ها پس از سقوط گروه طالبان در سال ۲۰۰۱ بدست آورده‌اند، ممکن در نتیجه این گفت­‌وگوها از دست بدهند و شاکی اند که صدای آنها دراین روند شنیده نمی‌شود. در ادامه به این پرسش بیشتر پاسخ خواهم داد که چرا زنان روزنامه‌­نگار باید بیش از هر گروه دیگری نگران باشند. چندی پیش شماری از زنان خبرنگار درهرات گردهمایی را در اعتراض به این وضعیت به­‌راه انداختند. آنان با شعار ” آتش جنگ را خاموش کن، اما خاکسترش را بالای نام من مریز” خواهان سهم زنان خبرنگار در روند صلح شدند.

گذشته ی خاکستری

پیش از طالبان و در تاریخ روزنامه­‌نگاری افغانستان، زنان سهم زیادی در مطبوعات افغانستان نداشتند. به­‌گواه ی تاریخ مثل بسیاری از عرصه‌­های دیگر، روزنامه­‌نگاری نیز در افغانستان بیشتر مردانه بوده است. با بررسی تاریخ روزنامه­‌نگاری افغانستان ه یچ­‌گاه ی به‌­نتیجه مورد انتظار نمی‌­رسیم. حتی در ده‌ه­ای دموکراسی. اما این به آن معنی نیست که زنان ه یچ سهمی نداشته‌اند. ارشادالنسوان، نخستین نشریه ویژه ی زنان در سال ۱۳۰۰ خورشیدی در دوران حکومت‌داری امان الله خان در کابل منتشر شد. این نشریه با مدیریت اسما رسمیه و سردبیری روح افزا و تحت نظر ملکه ثریا همسر امان الله خان به نشر می‌رسید. بیشتر مطالب ارشاد النسوان که زیر نظر مسقیم ملکه ثریا همسر امان الله خان منتشر می شد، مطالب آموزشی برای زنان و دختران بود.اخبار زنان، آداب معاشرت زنان، آشپزی، خیاطی، تربیت کودک و خانه داری، مهم‌ترین مطالب این نشریه را تشکیل می‌داد.تاریخ ایجاد و نشر ارشادالنسوان، دال بر پشینه ی فعالیت روزنامه‌نگاری زنان در افغانستان می‌کند.

بنابراین، دراین دوران بود و نبود زنان روزنامه­‌نگار مثل سرنوشت زنان افغانستان نیز در صد سال اخیر، فراز و فرودهای فراوانی داشته. نه سراسر نفی بوده و نه هم همیشه روشن، بلکه می­‌توان این دوران را یک گذشته خاکستری نامید.

دیروز سیاه

مثل این‌­روزها، ۲۳ سال پیش نیز طالبان سرخط اصلی رسانه‌ها بود. گروه ی با پرچم سفید که خود را امارت اسلامی می­خواند، یکی پی دیگر ولایت­‌های افغانستان را زیر حاکمیت خود در می‌آورد. دیری نگذشت که تقریبا بر کل افغانستان مسلط شد. از همین زمان دامن سیاه ی هم نیز شروع به بازشدن کرد. این سیاه ی همه ­جا را فراگرفت. اما سرنوشت زنان سیاه­‌تر از هر چیزی دیگری شد. دروازه‌های مکتب­‌ها و دانشگاه­‌ها به‌­روی زنان بسته شد. در شش سال سلطه طالبان در افغانستان، زنان نه تنها که حق تحصیل و کار در ادارات را نداشتند که حتی نمی‌توانستند بدون همراه شرعی ازخانه بیرون شوند زنان افغانستانی در این دوره از همه ی حقوق فردی و اجتماعی محروم بودند.اجرای احکامی چون سنگ‌سار، تازیانه زدن و پوشش اجباری در ملاء عام به وحشت شرایط زنان در آن زمان افزوده بود.

نشرات رسانه‌ها متوقف شد. طالبان هرنوع تصویر برداری از موجودات زنده را ممنوع کردند. حتی به دکانداران دستور داده شده بود تا تصاویر انسان و یا حیوان را که روی قوطی‌های اجناس تجارتی وجود دارد پاک کنند. تلویزیون، ویدیو و فیلم، وسایل موسیقی و حتی کامپیوتر از اجناس ممنوعه بشمار می‌رفت، زیرا امکان دیدن تصویر موجود ذیروح در کامپیوتر وجود داشت. ملا نورالدین ترابی، وزیر عدلیه طالبان، بخشی از وقت خود را صرف کنترل بایسکل‌هایی می‌کرد که هارن الکترونیک داشتند و صدایی شبیه به آهنگ موسیقی تولید می کردند و چنین وسایلی را می شکست. اگر از موتری نوار موسیقی بدست می آمد، مالک موتر ده روز زندانی می‌شد. درمیان سرنوشت سیاه زنان و روزگار تاریک روزنامه­‌نگاری ه یچ زنی حتا به روزنامه‌­نگاری فکر هم نمی­‌کرد. این دوران همان دیروز تاریک زنان روزنامه­‌نگار درتاریخ مطبوعات افغانستان است.

امروز روشن

نزدیک به دو دهه پیش ورق برگشت. طالبان شکست خوردند. فصل تازه‌ای درافغانستان رقم خورد. صفحه تازه‌ای در زندگی زنان باز شد، بویژه زنان روزنامه‌نگار. ایجاد دانشکده‌های ژورنالیزم در دانشگاه‌های افغانستان، حمایت‌های قانونی و فضای باز رسانه‌ای سبب شد تا زنان زیادی به فعالیت‌های خبرنگاری روی آورند. در حال حاضر بر اساس آمارها حدود یکهزار و ۶۹۴ زن در ده‌ها شبکه تلویزیونی، رادیویی و نشریات چاپی فعالیت دارند؛ حضور زنان در سطوح مدیریتی در رسانه‌ها دستاورد‌های روزنامه‌نگاران زن در داخل و خارج از کشور از دید پنهان نیست؛ سیر صعودی حضور زنان در فعالیت‌های رسانه‌ای نمایانگر روز‌های روشنی است که پس از شب‌های تار به میان آمده است.

هر روز زنان در عرصه فعالیت­‌های روزنامه­‌نگاری دست آوردهای تازه­‌ای دارند. درتازه­‌ترین مورد، شکیلا ابراهیم‌­خیل یک روزنامه­‌نگار زن افغان به ارزشمند­ترین جایزه دست یافت؛ جایزه فعال حقوق بشر. هم­چنان دو بانو امسال تنها از هرات در جمع ده­ بهترین خبنگار سال افغانستان شناخته شدند. این دست آوردها برای زنان افغان نه آسان به دست آمده است و نه بی‌­بها. کم­ترین بها خون ده‌­ها روزنام‌ه­نگار مرد و زنی است درطول این سال‌­ها کشته شده‌ اند. علی‌­رغم مشکلات و چالش­های که زنان روزنامه‌­نگار در حال حاضر با آن روبرواند؛ اما این دوران را می­‌توان روشن­ترین دوران تاریخ مطبوعات افغانستان دانست که زنان روزنامه‌­نگار در آن نقش برجسته­‌ای دارند.

زنان روزنامه‌­نگار حق دارند نگران باشند

این­‌روزها دوباره مثل ۲۳ سال پیش، اخبار مربوط به گفت‌وگوهای صلح آمریکا با طالبان سرخط خبرهای رسانه­‌ها است، دست­‌کم درافغانستان. با داغ شدن بحث مذاکرات صلح با طالبان، بسیاری از جمله زنان در افغانستان با یادآوری خاطرات دوران حکومت طالبان، ابراز نگرانی می‌کنند که مبادا طالبان که پس از توافقات صلح و سه یم شدن در دولت، همان شرایطی را به میان بیاورند که در زمان امارت شان به میان آورده بود. به همین دلیل زنان از جمله زنان روزنامه‌نگار نیز این روزها آرامی ندارند و با راه‌اندازی تجمعات اعتراضی نگرانی شان از مذاکرات صلح ابراز می­‌کنند. نگرانی زنان خبرنگار از این حیث قابل بحث است که حضور زنان در مذاکرات صلح اندک و ه یچ زن خبرنگاری به نمایندگی از این گروه در مذاکرات صلح حضور ندارد؛ از طرفی هم نا مشخص بودن موضوع زنان در مذاکرات صلح نیز زنان خبرنگار را بیش از هر چیز دیگر نگران کرده است؛ نمایندگان طالبان در مذاکرات صلح گفتند که حقوق زنان، آزادی‌های مدنی و آزادی بیان را بر اساس قوانین و مطابق به “اصول اسلامی” می‌پذیرند آیا خوانش طالبان از اصول و قوانین اسلامی مطابق به تفسیری است که در زمان حاکمیت شان به آن باور داشتند و اجرا کردند؟ بنابر این؛ انتظار زنان افغانستان و روزنامه‌­نگاران زن از طرف­‌های روند مذاکرات صلح افغانستان این است که نباید حقوق و دستاوردهای زنان در عرصه رسانه­‌ها را نادیده بگیرند.

ضیاگل عظیمی

منبع: دیگری
به نقل از اخبار روز ـ ۱۱ فروردین ۱۳۹۸

نظرات بسته است

جستجو
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
آرشیو مطالب قدیمی