جدال قانون و سنت/ روایت «مرضیه» از کودکی‌ای که تباه شد
لایحه ممنوعیت کودک همسری به زودی در کمیسیون دولت به تصویب خواهد رسید تا بار دیگر طرفداران و مخالفان ازدواج کودکان به میدان آمده و برای آینده کودکان سرزمین تصمیمی مهم اتخاذ کنند. تصمیمی که می‌تواند رنج‌ها و هراس‌های کودکانه- همسرانه را پایان داده یا تداوم بخشد. نماینده مجلس می گوید: متأسفانه طرح ما برای ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۳ سال به طور کلی در کمیسیون قضایی مجلس رد شددلایل مخالفان بیشتر مسائل فقهی و شرعی عنوان شد و البته اینکه طرح ما کپی‌برداری از طرح‌های غربی است…/
*****
رویداد۲۴ شادی مکی: کودک همسری و ممنوعیت آن سال‌هاست که تبدیل به یکی از مباحث چالش برانگیز در جامعه ما شده است؛ موضوعی که منتقدان و البته طرفدارانی دارد. طرفداران کودک همسری حداقل‌های بلوغ را برای شروع زندگی مشترک کافی می‌دانند، در حالیکه مخالفان کودک همسری بر ضرورت رسیدن به رشد و بلوغ کامل اجتماعی، فکری، جنسی و اقتصادی برای انتخاب همسر، آغاز زندگی مشترک، فرزندآوری، تربیت فرزند و تداوم زندگی مشترک برای پرهیز از بازتولید آسیب‌های اجتماعی در جامعه تاکید می‌کنند.
«طرح کودک‌همسری» در مجلس شورای اسلامی با هدف حمایت از کودکانی مطرح شده که عمدتا به صلاحدید خانواده و نه به دلیل میل و رضای باطنی وارد زندگی مشترک می‌شوند؛ طرحی که کمیسیون قضایی مجلس دهم در دی ماه سال گذشته آن را رد کرده است.
طیبه سیاوشی نماینده مجلس در صفحه مجازی خود درباره این طرح نوشت: متأسفانه طرح ما برای ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۳ سال به طور کلی در کمیسیون قضایی مجلس رد شددلایل مخالفان بیشتر مسائل فقهی و شرعی عنوان شد و البته اینکه طرح ما کپی‌برداری از طرح‌های غربی است.
اظهارات آیت الله مکارم شیرازی از مراجع عظام تقلید درباره ابطال ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال بار دیگر موضوع این طرح کودک همسری را به صدر اخبار منتقل کرد.
آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به پرسشی درباره ازدواج در سن زیر ۱۳ سال تاکید کرد: در عصر و زمان ما عملا ثابت شده که این ازدواج‌ها به مصلحت دختر‌ها و پسر‌ها نیست و دارای مفاسدی است و با توجه به این که غبطه و مصلحت باید رعایت شود این گونه ازدواج‌ها باطل است و اعتباری ندارد.
معصومه ابتکار معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده با استناد به فتوای جدید مکارم شیرازی از عزم راسخ دولت برای تصویب طرح ممنوعیت کودک همسری در هیات دولت خبر داد و روز دوشنبه در جمع خبرنگاران گفت: با توجه به تاکید و حساسیت برخی علما و مراجع تقلید از جمله آیت الله مکارم شیرازی در زمینه ممنوع بودن ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال راسخ‌تر شده و در آینده‌ای نزدیک مراحل تصویب آن در دولت عملیاتی خواهد شد.
آمار قابل توجه کودک همسری در کشور
به گزارش رویداد۲۴ آمارها خبراز تعداد غیرقابل اغماض ازدواج‌های کودکانه می دهند. چنانکه برخی از آمارهای منتشر شده درباره وضعیت ازدواج‌های زیر سن قانونی، از ازدواج ۴۰ هزار و ۴۶۴ کودک ۱۰ تا ۱۴ سال در سال ۹۱ و رشد ۵.۵ درصدی این ازدواج‌ها در سال ۹۵ خبر می‌دهند؛ آنهم در شرایطی که بسیاری از این ازدواج‌ها در جایی ثبت نمی‌شوند.
از سوی دیگر آمارها حکایت از آن دارند که در سال ١٣٩۴، ٩۷ هزار و ۸۶۲ نوزاد از مادران زیر ١٩ سال به دنیا آمده‌اند که از این تعداد ۱۵۱۱ نفر از این مادران زیر ١۵ سال سن داشتند.
طبق آخرین سرشماری‌ها نیز ٩۵ هزار مورد طلاق زیر ١٩سال در فاصله سال‌های ١٣٩٠ الی ١٣٩۴ رخ داده اند. و در سال ١٣٩۴، ١٢٠٠ نفر کودک زیر ١۴ سال به آمارهای مطلقه کشور افزوده شده‌اند.
شوربختی؛ سهم راضیه از کودکی و جوانی
راضیه یکی از هزاران زنی است که در کودکی و بدون آنکه فرصت رشد و انتخاب را داشته باشد به صلاحدید خانواده به عقد یکی از خویشاوندان خود در آمده است.
او که امروز۳۰ سال دارد در ۱۲ سالگی در حالیکه هنوز دریایی از آرزوها در دلش موج می‌زند و علاقه شدیدی به ادامه تحصیل داشت، بدون رضایت وارد زندگی مشترک شد. به اذعان خودش، او علاقه و آمادگی لازم برای شروع یک زندگی را نداشت.
راضیه که خانواده‌اش اصالتی بلوچ دارند در گفتگو با رویداد۲۴ می‌گوید: «رسم خانواده ما این است؛ دختر کمی که بزرگ می‌شود میدهندش به خواستگار. من هم اول راهنمایی بودم که ازدواج کردم؛ اونموقع خیلی گریه کردم؛ گفتم دوست دارم درس بخوانم، برای خودم کسی بشوم. اما کسی به حرفم گوش نکرد. دوست نداشتند دختر درس بخواند و مدرسه برود.»
حالا راضیه با دو کودک ۷ و ۵ ساله در محله‌های آسیب‌خیز حاشیه شهر مشهد ساکن است. همسر راضیه مانند صدها نمونه دیگر از ساکنان این مناطق، فاقد شناسنامه بوده و فرزندانش هم از این معضل رنج سر می‌برند، در حالیکه سنت و قوانین جامعه به والدین راضیه اجازه داده او را به خانه بخت بفرستند.
این زن جوان می‌گوید: شوهرم شناسنامه نداشت، حالا بچه‌هایم هم شناسنامه ندارند. شوهرم کار و بار درست و حسابی هم نداشت؛ رفت سمت مواد مخدر و اعتیاد. مواد می‌فروخت و تو حیاط خانه اجاره‌ای با دوستاش دورهم مواد مصرف می‌کردند. هر چقدر گفتم «نکن مرد! اینجا خانه مردم است! آخرش می‌گیرندت» گوش نکرد تا اینکه یه روز ریختند خودش و دوستانش را گرفتند و خانه را هم پلمپ کردند.
او ادامه می‌دهد: حالا آواره شدم، گاهی خانه پدرم زندگی میکنم، اما با خواهرم راحت‌ترم. درآمد که ندارم. برای خورد و خوراک به خانه خواهرم می روم. او هم وضعش خوب نیست اما خیلی هوایم را دارد.
مرضیه در انتظار موافقت ریش‌سفیدها برای طلاق است، اما نگرانی برای آینده خود و فرزندانش لحظه‌ای رهایش نمی‌کند.
ازدواج؛ راهکاری برای ارضای نیاز جنسی
به گزارش رویداد۲۴ زنان جوانی که تجربه‌ای مانند راضیه را پشت سر گذاشته‌اند، کم نیستند. افرادی که آینده خود و فرزندان‌شان قربانی ضعف و خلا قوانین در حوزه ازدواج کودکان است.
طیبه سیاوشی که از افراد پیگیر در حوزه منع ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال است، پیش‌تر در حساب توییتری خود نوشته بود: مخالفان طرح کودک‌همسری می‌گویند اگر ما قانون منع ازدواج کودکان را به تصویب برسانیم، عملاً کودکانی که نیاز به رابطه جنسی دارند را تا سن قانونی مشخصی از این موضوع منع کرده ایم که باعث بروز مشکلات دیگری خواهد شد.
با نگاهی به زندگی زنانی مانند راضیه که در سنین کودکی و نوجوانی تبدیل به کودک بیوه شده یا طلاق را تجربه کرده اند این سوال را به ذهن متبادر می سازد که آیا برآورده کردن نیاز جنسی یک کودک استدلال درستی برای آسیب های اجتماعی ناشی از کودک همسری است؟
مجوز قانونی ازدواج کودکان که مستمسک برخی والدین برای فروش کودک خود به مردان کهنسال به نام ازدواج شده یا گاهی مجوزی برای عروس کردن دخترکان عروسک به دست برای کم کردن بار و هزینه خانواده می‌شود، نشان از عدم جامعیت و کاملیت قوانین خانواده و ازدواج کشور است.
موضوعی که تصحیح آن نیازمند نگاه همه‌جانبه، فراجناحی و پرهیز از سیاست‌زدگی برای تحکیم آینده کودکان و به‌ویژه دختران است .
۲۶ شهریور ۹۸