در این نشست «زهرا حاج محمدی»، دبیر اجتماعی خبرگزاری ایلنا و روزنامه نگار با ۲۲ سال سابقه، «طیبه زراعتکار» از بخش فنی با ۱۵ سال سابقه کار در حوزه نشر و مطبوعات به همراه دیگر روزنامه نگاران عضو انجمن صنفی روزنامه نگاران آزاد تهران، به بحث و تبادل نظر در مورد مهم‌ترین مشکلات زنان شاغل در رسانه‌ها پرداختند

 

***

 

از هر انگشتش یک هنر می‌ریزد. بساز است. مطیع است. نجیب است و مدام می‌گوید چشم پدر، هر چه شما بگویید برادر، اگر شما اجازه بدهید آقا. چرا که او یک زن است.

حالا این زن می‌خواهد روزنامه نگار بشود. همه چپ چپ نگاهش می‌کنند. می‌گویند خیابان رو شده. با هر کسی حرف می‌زند. از هر چیز می‌خواهد سر در بیاورد. مدام سوال می‌کند و جواب می‌خواهد. او دیگر برای اینجامعه زن مقبولی نیست، چون دیگر یک زن معمولی نیست.

برای او عجیب است. اگر می‌خواستند فقط مطیع باشد چرا آنقدر فشار آوردند که نمره‌هایش ۲۰ شود و ریاضی‌هایی را حل کند که همه‌اش کشف و استدلال و مسئله و راه حل است.

چرا تمام دوران کودکی و نوجوانی و جوانی‌اش را زیر فشار مدرسه و دانشگاه بردند و حالا که ذهنش باز شده می‌گویند فکر نکن، اضافه نخواه، سوال نکن و‌‌ همان کارهایی را بکن که با اکابر هم می‌توانستی بکنی و البته راحت‌تر هم بودی.

حالا او می‌خواهد روزنامه نگار باشد. با چه شرایطی می‌تواند کار کند؟ تا کجا می‌تواند پیش برود؟ ازدواج در کار او چه تاثیری دارد؟ دوران بارداری و مسولیت‌های مادری چه موانعی می‌سازد؟ سهم پیش داوری‌ها، فرهنگ، هنجار‌ها و هجمه‌های اجتماعی در میزان کیفی و کمی حضور او چقدر است؟

آیا او باید هزینه بیشتری برای این انتخاب و تصمیم نسبت به سایر افراد بپردازد؟ پشتوانه‌های او در این تصمیم چیست؟ آیا او می‌تواند شرایط را بهبود بخشد؟ این‌ها همه چرا‌ها و چگونه‌هایی است که برای یافتن پاسخشان نشستی در «انجمن صنفی روزنامه نگاران آزاد تهران» برگزار شد.

در این نشست «زهرا حاج محمدی» روزنامه نگار با ۲۲ سال سابقه در رسانه‌ها و «طیبه زراعتکار» از بخش فنی با ۱۵ سال سابقه کار در حوزه نشر و مطبوعات، همراه با جمعی از همراهان این انجمن به بحث و تبادل نظر در این مورد پرداختند.

حضور فعال زنان در رسانه ها

به گزارش «تامین۲۴» (tamin24.ir)، حاج محمدی با بیان اینکه نه ضد زن است و نه ضد مرد و نه صرفا ً طرفدار یکی از این دو، معتقد است که تفاوت چندانی در آغاز کار زنان و مردان در مطبوعات نمی‌بیند و هر دو یا از دانشگاه‌ها و یا از کار آموزی به این حرفه می‌توانند راه پیدا کنند.

او می‌گوید: اوایل بیشتر آقایان علاقمند به خبرنگاری بودند و بعد از ۲ خرداد حضور خانم‌ها در این حرفه به لحاظ تعداد، افزایش چشمگیر پیدا کرد تا الان که تعداد خانم‌ها بسیار بیشتر از آقایان شده است.

به نظر دبیر اجتماعی ایلنا این تفاوت بد است و توضیح می‌دهد: این برتری تعداد زنان باعث می‌شود نگاه و لحن زنانه در مطبوعات رواج پیدا کند و شیوه تحلیل‌ها زنانه شود که در حوزه گزارش بیشتر با آن روبرو می‌شویم.

از وی درباره دلیل افزایش حضور زنان در مطبوعات پرسیدیم که گفت: چون حقوق خبرنگاری ناچیز است و مردان به دلیل آنکه بار مالی زندگی را بر عهده دارند نمی‌توانند با این درآمد پاسخگو باشند پس کمتر به آن می‌پردازند.

اما خانم‌های ما مسول مستقیم تامین معیشت زندگی نیستند و می‌توانند از درآمدشان به عنوان مکمل استفاده کنند.

دبیر اجتماعی ایلنا، کار با مردان را در خبرگزاری بر کار با زنان ترجیح می‌دهد و می‌گوید: کار در خبرگزاری با مطبوعات تفاوت دارد و چون نمی‌توان خانم‌ها را در ساعت‌های دیروقت برای تهیه خبر فرستاد استفاده از نیروی مرد را ترجیح می‌دهم.

زراعتکار نظر دیگری دارد و معتقد است حضور زنان در مطبوعات به خیلی قبل‌تر از دوم خرداد برمی گردد و ادامه می‌دهد: زنان بعد از مشروطه در این حوزه فعال شدند ولی نتوانستند چانچه باید حضور داشته باشند چون با موانع دینی و اجتماعی زیادی روبرو بودند ولی آرام آرام رشد کرده و پررنگ‌تر شدند و با وقوع دوم خرداد به دلیل باز‌تر شدن فضای اجتماعی نمود بیشتری پیدا کردند.

او نیز معتقد بود که ترجیح مردان به زنان در خبرگزاری‌ها بیشتر به دلیل جسارت بیشتر آقایان و تیز بینی‌های ایشان است ولی در مطبوعات خانم‌ها بخصوص در بخش فنی تیزبین ترند و اضافه می‌کند: توجه کنیم که ما شاهد مدیریت مردانه در مطبوعات هستیم و با وجود این همه زنان شاغل در این حوزه، مدیر مسول زن در هیچ روزنامه‌ای نیست.

زراعتکار با تایید اهمیت مسایل اقتصادی در میزان حضور خانم‌ها و آقایان خاطر نشان کرد: خانم‌ها حاضرند با یک میلیون تومان در ماه کار کنند و مدیران مسئول ترجیح می‌دهند به یک خانم که حتی حاضر است ساعت‌های بیشتری در روزنامه بماند یک میلیون تومان بدهند تا یک آقا که کمتر کار می‌کند و ۲ میلیون تومان هم می‌خواهد.

وی البته به تعصب مردان در خصوص کار زنان نیز اشاره کرد و گفت: بسیاری از خانم‌ها با ممانعت مردان خانواده خویش برای کارشان در محیطی با حضور مرد مواجه هستند و این امر یکی از موانع کار زنان در محیط مطبوعات و خبرگزاری هاست.

مشکلات زنان برساخته اجتماعی است

در ادامه بحث، بابک پاکزاد، روزنامه نگار و عضو هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه نگاران آزاد تهران با انتقاد از اینکه به جای مقایسه شرایط و جایگاه زنان و مردان در مطبوعات بهتر است به دلایل اساسی‌تر مشکلات زنان شاغل در مطبوعات پرداخته شود ادامه داد: چرا مجوز روزنامه‌ها به مردان داده می‌شود و چرا سردبیران مرد‌اند و زیر دستان زن؟ آیا این به طرز فکر تابعیت زن از مرد برنمی گردد؟

وی افزود: چطور روی مسایل روان‌شناسی زن و مرد و طبیعت این دو اینقدر تکیه می‌کنید در حالی که ما نمونه‌های بسیاری از زنان موفق مدیر در جهان داریم که مثال زدنی‌اند و در این صورت آیا اتفاقی که اینجا می‌افتد به دلیل این نیست که چنین مکانیزمی بر زنان تحمیل می‌شود و در حقیقت یک برساخته اجتماعی است؟

استخدام زنان به عنوان بازاریاب غیرانسانی است

«مجید اسکندری»، روزنامه نگار و عضو انجمن صنفی روزنامه نگاران آزاد تهران نیز در بحث شرکت کرده و گفت: نکته دیگری که در خصوص افزایش حضور کمی زنان در مطبوعات ناگفته مانده است این است که مدیران مطبوعات زنان را ترجیح می‌دهند که در جهت منافع خود به ویژه به عنوان بازاریاب از آن‌ها استفاده کنند، که این امر دور از احترام به کرامت انسانی آنان است.

حاج محمدی مطلب را پی گرفت و گفت: خانم‌ها همیشه نیروی کار ارزان هستند و آنچه آقای اسکندری هم به آن اشاره کرد در تمام دنیا در مورد زنان اتفاق می‌افتد و فقط مختص ما نیست.

ولی من فکر نمی‌کنم به جز برخی خبرگزاری‌ها که نگاه جنسیتی با شدت زیاد حاکم است، انتخاب‌ها بر اساس توانایی افراد است و شاید در شرایطی این امر برساخته اجتماعی بود ولی اکنون نیست.

زراعتکار ولی با نظر پاکزاد موافق است و می‌گوید: من این امر را یک برساخته اجتماعی می‌دانم و قبول ندارم که الان چنین نیست.

او ادامه می‌دهد: هرچه جامعه توسعه می‌یابد نیروی کار بیشتر و ارزان‌تر می‌خواهد و اگر ما حاضر می‌شویم با این شرایط کار کنیم جامعه ما را اینطور بار آورده است و پارامتر‌هایی مانند سابقه تاریخی تبعیض جنسیتی و تبعیت زن از مرد و نگاه‌های مذهبی تاثیر گذارند.

وی با اشاره به گفته‌های اسکندری می‌گوید: بله، مشخص است که چطور مانند یک کالا به ما نگاه می‌شود ولی من شرایط مدیر مسئول شدن را دارم و این توانایی را در خود می‌بینیم، اما جامعه و مسائل حاکم بر آن این اجازه را نمی‌دهد وبرایم مانع تراشی می‌کند.

زراعتکار یک دلیل تن دادن زنان به شرایط کار با مزد کمتر را نیاز شدید زنان به اثبات خود و حضور در فعالیت‌های اجتماعی ذکر کرده و خاطر نشان کرد که زنان برای راهیابی به بازارهای کار جدی و موثر اجتماعی ناچار به تحمل این تحمیل می‌شوند.

حاج محمدی نیز یکی از دلایل ارزان بودن نیروی کار زنان را تخصص کمتر آنان نسبت به مردان دانسته و می‌گوید زنان به متوسط بودن راضی‌اند و به این دلیل تلاش زیادی برای افزایش توان تخصصی خود نمی‌کنند و در همین سطح مجبور به فعالیت می‌شوند.

پاکزاد با حاج محمدی موافق نیست و می‌گوید: ما نمی‌توانیم اتهام کاهلی را به زنان وارد کنیم. نیرویی که از نظر ساخت اجتماعی حق صحبت نداشته، اکنون می‌خواهد وارد عرصه عمومی شود و شما می‌توانید ببینید وقتی جامعه ما زمینه مسایل مدیریتی را برای زنان فراهم نمی‌کند نمی‌توان از او مدیریت خواست.

وی می‌افزاید: سیاست و اقتصاد بحث قدرت است و زنان چون توانایی‌هایشان رشد پیدا نکرده است از قدرت لازم برای ورود به این عرصه برخوردار نیستند و شما به خوبی می‌بینید که به دختر‌ها در خانه چه می‌گویند و چه انتظاری از آن‌ها دارند؛ آن‌ها برای مدیریت پرورش نمی‌یابند ولی پسر‌ها برعکس، و این می‌شود که در تقسیم کاردر حوزه‌های سیاسی و اقتصادی اغلب مردان را به کار می‌گیرندو در حوزه‌های اجتماعی و هنری و ادبی زنان را.

«محمد بلوری»، روزنامه نگار و رییس هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه نگاران آزاد تهران نیز در تایید تاثیر تربیت زنان روی توانایی روزنامه نگاریشان گفت: سال ۱۳۳۶ خانمی را فرستادم شهر نو تا مطلبی تهیه کند و او پس از مدتی گریان برگشت و گفت چرا او را به چنین جایی فرستادم. من گفتم این مسئله زنان جامعه تو است و تو باید بتوانی با آن روبرو شده و آن را ب‌شناسی.

بحث با این پرسش «کاظم فرج اللهی»، عضو هیات مدیره انجمن روزنامه نگاران آزاد تهران از مهمانان جلسه ادامه یافت که: چه توصیه‌ای به روزنامه نگاران دارید؟

توصیه‌هایی برای روزنامه نگاران

زراعتکار تغییر دیدگاه و حاج محمدی بلند پروازی و درجه یک بودن را به همکاران خود توصیه کرده و می‌گوید: همیشه به همکارانم می‌گویم خودتان را به فضای کارتان تحمیل کنید و منتظر نباشید تا پذیرفته شوید.

فرج اللهی به عنوان یک فعال صنفی سوال پایانی را از مهمانان می‌پرسد که چرا خبرنگاران و روزنامه نگاران زن کمتر به تشکل و مسائل صنفی خود اهمیت می‌دهند؟

زراعتکار بدبینی را عامل مهم دوری آنان از تشکل‌ها صنفی می‌داند و می‌گوید: متاسفانه به نظر می‌رسد انجمن‌ها برای بهره برداری‌های گروهی و مسایل پشت پرده کار می‌کنند نه اعضای صنفشان، و همین است که همیشه مسایل ما بی‌پاسخ می‌ماند و مشکلاتمان پا برجاست، ولی اگر بدانم انجمنی هست که مسائلمان را پی می‌گیرد و به آن اهمیت می‌دهد می‌آیم و عضو می‌شوم.

دبیر اجتماعی ایلنا نیز بی‌اعتنایی خبرنگاران را به مسائل صنفی، عمومی دانست و گفت: ما همیشه فکر می‌کنیم یک رسانه داریم ولی اشتباه می‌کنیم، چون هیچ وقت به فکر خودمان نیستیم. ما روزنامه نگاران همیشه به دنبال سوژه‌ایم ولی انگار باور نداریم که خودمان هم می‌توانیم یک سوژه خوب باشیم.

الهه باباخانی ـ تامین ۲۴
۱۷ بهمن ۱۳۹۴

نظرات بسته است