زهرا سلیمانی: از روپوش سفید و چهره خسته اش می‌توان شغلش را حدس زد. شغلی که فقط با عشق و علاقه می‌توان با بی‌خوابی‌های شبانه و کم و کاستی‌های موبوط به میزان دست مزد آن کنار آمد. شغلی که چند سالی است اعتراض‌های شاغلانش به یکی از مسائل روتین جامعه تبدیل شده است، اما با این وجود نه تنها اوضاع کاری‌ آنها تغییر چندانی زیادی نکرده است، بلکه هشدارها نیز چندان جدی گرفته نشده است.

برخی شغل‌ها به دلیل سختی‌ها و پیچیدگی‌های خاص خود نیازمند توجه و رسیدگی مطلوب است تا افراد در آن شغل بدون هیچ دغدغه و با طیب خاطر به ارائه خدمات بپردازند. در حال حاضر پرستاران در کشور به چهار دسته که عبارتند از کسانی که مشغول کار هستند، فارغ‌التحصیلانی که از همان ابتدای کار به سراغ مشاغل دیگر می‌روند، پرستارانی که به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و کسانی‌که خانه‌نشین شده‌اند، تقسیم می‌شوند. به دلیل عدم امنیت در شغل پرستاری تعداد افرادی که در این شغل ماندگار هستند بسیار اندک است. کمبود پرستار و عدم تناسب آن با تخت‌های بیمارستان‌های کشور از یک سو و اینکه وزارت بهداشت نمی‌تواند بسیاری از پرستاران را استخدام رسمی کرده و امنیت شغلی برای آنها ایجاد کند، از سوی دیگر، باعث شده تا تعداد افراد متقاضی و فعال در این شغل کاسته شود. بر اساس آخرین آمار در حال حاضر ۱۴ هزار جویای کار در حرفه پرستاری در کشور وجود دارد، اما مساله این است که به دلیل سختی شرایط کار و با حقوق نسبتا پایین بی‌شک پرستاران علاقه‌ای به کار نشان نمی‌دهند و در حوزه‌های دیگری مشغول به کار می‌شوند.

کمبود پرستار، مشکل حوزه درمان

هم‌اکنون مهم‌ترین چالش بخش بهداشت و درمان کشور کمبود نیروی‌های گروه پرستاری است. بر اساس استانداردهای مختلف بر مبنای جمعیت، تخت‌ بیمارستانی و تعداد پزشک، باید حدود ۲۳۰ تا ۲۴۰ هزار پرستار در کشور مشغول باشند و بر این اساس اکنون ۱۲۰ هزار پرستار کم داریم. هم‌اکنون تعداد پرستاران با استانداردهای بخش و به ازای هر تخت، دو پرستار و به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت به سه پرستار نیاز است، اما اکنون به ازای هر تخت هشت دهم و به ازای هر هزار نفر جمعیت شش دهم پرستار وجود دارد. بر اساس استاندارهای بین‌المللی کافی بودن یا نبودن تعداد پرستارها با چند فرمول محاسبه می‌شود. یکی از این فرمول‌ها این است که به ازای جمعیت این تعداد را در نظر بگیرند، به طوری که به عنوان مثال در کشورهای اروپایی استانداردشان به این صورت است که از هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت، ۹ نفر پرستار لازم است، در انگلیس هشت نفر و در کشورهای حوزه خلیج فارس و در حداقلی‌ترین شرایط سه نفر پرستار لازم است. این در حالی است که اگر جمعیت کشورمان را ۷۹ میلیون نفر در نظر بگیریم، به بیش از ۲۴۰ هزار نفر پرستار شاغل نیاز داریم، اما هم‌اکنون حتی ۱۲۰ هزار پرستار هم وجود ندارد و تازه اگر این میزان به دو برابر برسد مردم به حداقل مراقبت‌ها دسترسی پیدا می‌کنند. فرمول دیگر برای سنجش تعداد پرستارهای مورد نیاز به این صورت است که بر اساس تخت‌های بیمارستانی تعداد پرستارها را محاسبه می‌کنند به این صورت که هر تخت دو نفر پرستار داشته باشد، یعنی اگر ۱۰۰ تخت داشته باشیم، احتیاج به ۲۰۰ کادر پرستاری است، ولی در کشور ما این ضریب زیر یک است و به ازای هر تخت هشت دهم پرستار وجود دارد و این جمعیت باید دو برابر شود. هم‌اکنون با توجه به وضعیت پذیرش دانشگاه‌ها در رشته پرستاری و تعداد فارغ‌التحصیلان در این زمینه باید گفت که در کشور کمبود پرستار وجود ندارد، بلکه مشکل پرستاران و عدم شرایط مطلوب در این شغل باعث شده تا شاهد مهاجرت‌های گسترده، ترک شغل و خانه‌نشینی در بین آنها باشیم.

صبوری نیازمند شغل پرستاری

مریم در رشته پرستاری تا مقطع کارشناسی تحصیل کرده است. او در یکی از مغازه‌های هفت تیر فروشنده است. این دختر جوان درباره چگونگی انتخاب شغلش به «آرمان» می‌گوید: دو سال در یکی از کلینیک‌های خصوصی کار می‌کردم، شفیت‌های شب و حقوق اندک دیگر امانم را بریده بود. او با بیان اینکه این شغل را رها کردم، می‌گوید: این مساله که پرستاران به دلیل پایین بودن حقوق مجبورند چند جا مشغول به کار باشند، قطعا موجب افزایش خطای پرستاری، کم حوصلگی و بداخلاقی آنها می‌شود. به طور کلی شرایط حرفه پرستاری در کشور چندان مطلوب نیست و آن طور که باید و شاید اراده‌ای هم برای حل مشکلات پرستاری مشاهده نمی‌شود. به گفته او افراد صبور باید این شغل را انتخاب کنند، در غیر این صورت نه تنها نمی‌توانند در کار خود موفق باشند، بلکه برایشان مشکلات جسمی، روحی و روانی عدیده‌ای به وجود می‌آید.

شغلی که هنوز سخت و زیان‌آور نیست

طیبه خاتمی در یکی از بیمارستان‌های دولتی مشغول به کار است. او درباره شغلش به «آرمان» می‌گوید: هر شغلی مشکلات و جذابیت‌های خاص خود را دارد. این سر پرستار بخش عفونی می‌افزاید: بیماری‌ها و مشکلات عدیده‌ای این شغل را تهدید می‌کند، اما با وجود مشکلات گوناگون باز مسئولان هیچ اقدامی برای اینکه این شغل جزو مشاغل سخت قرار بگیرد انجام نمی‌دهند. به گفته او این شغل به خودی خود با نارسایی‌های فراوانی همراه است. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته پرستاران از امتیازات ویژه‌ای برخوردار هستند و بهترین حقوق و مزایا را دریافت می‌کنند و این امر در کشور ما اصلا مورد توجه قرار نگرفته است.

امنیت شغلی با مهاجرت

میلاد تقوی هم‌اکنون در یکی از مراکز سالمندان بهزیستی مشغول به کار است. او به دنبال کارهای مهاجرتش است و به «آرمان» می‌گوید: در چند سال اخیر بیشتر دوستانم مهاجرت کرده‌اند و در دیگر کشورها نیز همچنان به شغل پرستاری مشغول هستند. در ضمن حقوق مزایا و جایگاه شغل پرستاری در دیگر کشورها به این ترتیب نیست، بلکه برای این شغل و کلاس‌های ضمن خدمت، بیمه، مزایا و ارائه دیگر خدمات امنیت شغلی را در بین پرستاران دیگر کشورها افزایش داده است. به گفته او کمبود پرستاران در بیمارستان‌های کشور یکی از معضلات در رسیدگی به بیمار محسوب می‌شود. باید توجه داشت که در بین جامعه پرستاران کشور هم‌اکنون کم نیستند، افرادی که به دلیل عدم رضایت از شغل خود به شغل دوم یا سوم مشغول هستند و همین امر باعث بروز خستگی و عدم توجه به بیمار می‌شود.

پرستار اورژانس و خستگی‌هایش

سمیه اسدی هم‌اکنون در بخش اورژانس بیمارستان شهر پاوه طرح پرستاری می‌گذراند. او درباره این شغل به «آرمان» می‌گوید: ‌شغل پرستاری با مسئولیت‌های سنگینی همراه است. متاسفانه رفتارهای مردم بنابر شرایط، حال و روز خود یا عزیزانشان چندان با پرستاران مناسب نیست، اما هر کدام از پرستاران با درک وضعیت افراد، بسیاری از رفتارهای آنها را درک می‌کنند. این پرستار می‌گوید: شغل پرستاری با صبر و شرح صدر عجین شده است. به گفته او با وجود اینکه هر یک از پرستاران در قبال خدمات رسانی‌ها به وظایف خود می‌پردازند، اما برخی رفتارهای افراد چندان مناسب نیست. سمیه با بیان اینکه شب نخوابی‌ها و مشکلات شغل پرستاری به زندگی شخصی آنها آسیب می‌زند، تاکید می‌کند: همین سختی کار در شغل پرستاری باعث شده تا تعداد قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان این رشته این شغل را رها کنند و همین امر باعث شده تا در بخش بهداشت و درمان کشور شاهد کمبود نیروی پرستار باشیم. این دانشجوی پرستاری که هم‌اکنون طرح پرستاری را می‌گذراند درباره وضعیت قراردادها و حقوقش می‌گوید: ماهانه حقوق ثابت یک پرستار یک میلیون و
۴۰۰ هزار تومان است و با توجه به ساعات اضافه کار به نسبت میزان حقوق نیز افزایش می‌یابد. به گفته او اغلب دانشجویان پرستاری باید به مدت دو سال طرح پرستاری خود را بگذرانند، اما با وجود مشکلات فراوان و سختی‌های موجود در این شغل اغلب دانشجویان و فارغ‌التحصیلان در این رشته ترجیح می‌دهند بیکار در خانه بمانند یا به شغل‌های دیگر مشغول شوند و همین امر باعث شده تا کمبود نیروی پرستار در مراکز درمانی کشور همیشه مشاهده شود. هم‌اکنون با اجرای طرح قاصدک وضعیت پرداخت‌ها مبتنی بر عملکردها شده و به این ترتیب وضعیت پرداخت‌ها افزایش یافته است. او در قسمت اورژانس بیمارستان مشغول به کار است و درباره تفاوت‌های فعالیت در بخش اورژانس با دیگر قسمت‌های بیمارستان می‌افزاید: دیگر بخش‌های بیمارستان بر اساس شرح وظایف مشخص همچون توزیع دارو بین بیماران در دو نوبت صبح و بعد از ظهر و گرفتن علائم حیاتی خلاصه می‌شود، اما در بخش اورژانس فعالیت‌ها گسترده است و پرستار اورژانس در هر ساعتی باید آماده باشد. برای مثال به دلیل اینکه اورژانس پاوه درمان سرپایی ندارد و تمام بیماران با امراض و صدمه‌های متعدد به اورژانس مراجعه می‌کنند، به نسبت همین گستردگی پذیرش درمان در بخش اورژانس را با شلوغی‌ها و مراجعه‌کنندگان فراوان همراه کرده است. برای مثال اغلب بیماران مراجعه‌کننده به بخش اورژانس بد حال و نیازمند اخذ خدمات درمانی فوری و مراقبت‌های ویژه هستند که همین وضعیت باعث می‌شود تا پرستار اورژانس بیش از دیگر همکاران خود در این بخش به فعالیت بپردازد.

آرمان ـ ۲۵ بهمن ۱۳۹۴