«مرد شدم، ثبت شدم!»
«بالای ۱۳ سال و کمتر از ۷۰ سال سن داشته باشد و از لحاظ جسمی دارای قدرت بدنی مناسب باشد»، اینها دو شرط از مجموع شرایطی است که شرکت “پاک چرخ ایرانیان”، مجری دوچرخههای اشتراکی هوشمند با نام تجاری “بیدود”، برای ثبتنام کاربران و بهرهبردن از خدمات این شرکت در وبسایت خود آورده است. در میان این شرایط، نامی از جنسیت، به عنوان ملاکی برای ثبتنام به میان نیامده. تنها در کنار برشمردن برخی بیماریها، نوشته شده، “خانمهای باردار اجازه استفاده از خدمات بیدود را ندارند.”
روز گذشته اما خبری به سرعت در شبکههای اجتماعی پیچید، که واکنشهای زیادی را به همراه داشت.
برخی کاربران شبکههای اجتماعی از مشکل در روند ثبتنام نوشتند و اینکه پس از تعیین جنسیت، با “خطا” روبرو میشوند و نمیتوانند ثبتنام را ادامه دهند.
درحالیکه با پخش این خبر، برخی کاربران از احتمال “خطای فنی” در ثبتنام مینوشتند اما در کنار هم قرار گرفتن دو موضوع “زنان” و “دوچرخه” یا به عبارتی دقیقتر، “زنان” و “محرومیت و محدودیت”، کافی بود که موجی از واکنشها و اعتراضها به حذف احتمالی گزینه “زن” برای استفاده از خدمات “بیدو”، در شبکهها بر پا شود. کاربری از “تبعیض پارینهعقلی” نوشت:
و دیگری این پرسش را مطرح کرد که “فشار برای ندادن دوچرخه به زنان نتیجه کدام تفکر است؟”
پرسشها توییت به توییت میچرخیدند و هنوز میچرخند که چه نهادی در پس ایجاد این محدودیت برای دسترسی زنان به دوچرخههای “بیدود” است؟ شهرداری؟ نیروهای انتظامی و امنیتی؟
برخی از کاربران علت عدم دسترسی را نه خطای فنی در اپلیکیشن که “فشار دادستانی و نیروی انتظامی” برای عدم ارائه خدمات به زنان میدانند.
علی کاظمی، خبرنگار حوزه شهری و شورای شهر در تهران، در توییتر از “فشار پلیس و دادستانی به بیدود” نوشت برای “خودداری از تحویل دوچرخه به زنان” و “اعلام این خبر در اپلیکیشن” و حتی از صدور “حکم پلمب این شرکت”:
علی پیرحسینلو، مشاور معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در امور اجتماعی، فرهنگی و اطلاعرسانی هم در واکنش به خبر حذف گزینه تحویل دوچرخه به زنان، به “عدم منع قانونی دوچرخهسواری زنان” اشاره کرد و نوشت، از سوی شهرداری ممنوعیتی در این باره نیست و «قرار نیست نصف جامعه محروم شوند.»
خبر “خطا” در ثبتنام دوچرخه هوشمند، مانند تلنگری بود بر حافظه کاربران برای به یادآوردن تمامی بحثهایی که در ماههای اخیر در ارتباط با دوچرخهسواری زنان در ایران به راه افتاده است. از سخنان تازه آیتالله علوی گرگانی که گفته بود “دوچرخهسواری زنان مورد رضایت امام زمان نیست” تا سر وصدایی که محدودیتهای ایجادشده برای زنان دوچرخهسوار چندی پیش در اصفهان به راه افتاد. بحثهایی که تا جایی بالا گرفت تا باعث شد، سخنگوی قوه قضاییه، چندی پیش پا وسط بگذارد و بگوید، “برای دوچرخه سواری بانوان منع قانونی وجود ندارد”.
همین پیشینهها و بحثها باعث شدهاند که این بار واکنش به خبر “محدودیت احتمالی” شدیدتر باشد، چه از سوی کاربران عادی شبکههای اجتماعی و چه از سوی دستاندرکاران رسانه در ایران، کسانی چون سردبیر خبرگزاری برنا:
یا یکی از مدیران خبرگزاری مهر که از تناقض آنچه که در صدا و سیما به نمایش درمیآید و آنچه کف خیابان میگذرد، مینویسد:
دستهای از کاربران هم از همان ساعات نخست پخش این خبر در شبکهها چشم به راه تکذیب محدودیت وضع شده یا رفع “خطا” نماندهاند و از درخواست حذف حسابشان نزد “بیدود” مینویسند و “تحریم بیدود” به دلیل این تبعیض و بهانههایی که در صورت فراخواندن مردان برای عدم استفاده از خدمات “بیدود” ، خواهند شنید:
و کاربرانی هستند که از بحث “بیدود” فراتر رفتهاند و تبعیض جنسیتی را ریشهدارتر و برآمد رفتار و محدودیتهای وضعشده برای زنان از سوی تک تک مردان جامعه در نقشهای گوناگون میدانند، از پدر گرفته تا غریبهای در خیابان:
دوچرخههای هوشمند اشتراکی آمده بودند تا به گفته مدیران این شرکت آلودگی هوا را کاهش دهند، به محیط زیست کمک کنند و به افزایش سلامت شهروندی و کاهش ترافیک. اما گویا برای برخی از سردمداران تحقق این اهداف به شرط حذف نیمی از جامعه از صحنه است – اینکه آیا این اهداف برای این بخش از قدرت اهمیت دارد یا خیر، بحث دیگری است.
هر چند کاربری از “فعال شدن مجدد امکان ثبتنام خانمها” در “بیدود” مینویسد:
اما سوای اینکه این “خطا” رفع شده باشد یا نه، مزه تلخ امکان محرومیت و محدودیت به دلیل “زن بودن” در کام بسیاری از کاربران “بیدود” میماند، مزه واقعیتی تلخ که میگوید: مرد شدم، ثبت شدم!»
دویچه وله ـ ۲۹ مرداد ۱۳۹۸