نگاهی به تاریخ جنبش زنان، نقش انکارناپذیر مردان مترقی را در برقراری برابری جنسیتی آشکار می کند. جنبش زنان برای دستیابی به برابری و حقوق مساوی در کنار طرح مطالبات و پیگیری خواسته های زنان، نیازمند” انتباه عمومی در افکار مردان مملکت” و جلب همدلی و همیاری آنهاست تا با پذیرش اصل برابری انسانها و نفی برتری یک جنس، راه رسیدن به جامعه ای آزاد و عادلانه هموار شود…/

*****

توضیح: یکی از کارکردهای تلویزیون در ایران، بازتولید نابرابری جنسیتی و تداوم ستم جنسیتی بر زنان است. مبنای فکری این رسانه خوارانگاری زنان، و دفاع از سیاست هایی است که بر محرومیت و طرد زنان استوار شده است. تلویزیون توجیه کننده و ترویج کننده تقسیم کار جنسیتی است که زن مطلوب و آرمانی آن زن خانه نشین و توسری خوری است که تنها هم و غم اش خدمت به شوهر و پیمودن مسیرهای تازه و قدیم اطاعت است. حال یکی از دست پروردگان این دستگاه تقویت کننده ی تبعیض جنسیتی (مهران مدیری) از خطرناک بودن مردان فمینیست گفته است. این سخنان یا از سرناآگاهی است یا در راستای ماموریت عاملان صداو سیما در دشمنی با اندیشه های فمینیستی. یادداشت زیر نگاهی دارد، به نقش مردان دوره مشروطه در شکل گیری اندیشه های برابری خواهانه و دفاع از حقوق زنان در ایران، مردانی چون میرزاآقاخان کرمانی، میرزاده عشقی، محمدتقی بهار، ایرج میرزا، دهخدا، لاهوتی، محمدتقی وکیل الرعایا، رفیع خان امین و تقی رفعت و دیگران.

در سالهای انقلاب مشروطه و پیش از آن، موقعیت نابرابر و فرودست زنان در جامعه ایران مورد توجه مردان روشنفکر قرار گرفت و خواستار تغییر در وضعیت و شرایط زنان ایرانی شدند. در دهه ۱۲۸۹ شمسی / ۱۹۱۰ م، مردانِ هوادار حقوق زنان خواستار تحول موقعیت زن در محیط خانواده و مشارکت آنان در فعالیت های اجتماعی شدند؛ آنان تحقق این دگرگونی ها را گامی اساسی و ضروری در اجرای برنامۀ نوسازی جامعه ایران می دانستند.

مردانی مثل میرزا آقاخان کرمانی خواهان دگرگونی شرایط و موقعیت اجتماعی زن ایرانی شدند. او خواستار مساوات ایشان با مردان در جمیع حقوق حیاتیه بود. روشنفکرانی چون: “میرزاده عشقی”، “محمدتقی بهار” و “ایرج میرزا” از حامیان ثابت قدم حقوق زنان به ویژه در عرصه آموزش و کشف حجاب بودند.
بحث در مورد حقوق زنان، به وسیلۀ تعدادی از روشنفکران پیشرو مرد نیز دنبال می شد. روزنامه نگاران، شاعران، و حتا چند نمایندۀ مجلس، در دوران مشروطه به عنوان مدافعان حقوق زن که ساکت نمی نشستند وجود داشتند. طنزهای اجتماعی “دهخدا”، شاعر و طنزنویس، حمایت “حاج محمدتقی وکیل الرعایا”، نماینده همدان در مجلس و اشعار “ایرج میرزا” و سپس ابوالقاسم لاهوتی و میرزاده عشقی، نقش مؤثری در طرح مسألۀ رهایی زنان در برنامه های سیاسی ایران در اوائل قرن بیستم داشتند.

بین مردان هوادار حقوق زنان، دیدگاههای دکتر “رفیع خان امین” و همچنین “تقی رفعت” از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است. این دو نفر در اواخر سال ۱۲۹۸ شمسی/ ۱۹۲۰ م، برای نخستین بار مبحث فمینیسم را به مردم ایران معرفی کردند. دکتر رفیع خان و تقی رفعت معتقد بودند که مانع عمده و اساسی عدم حضور و مشارکت زن ایرانی در حیات اجتماعی به نگرش مردسالار بر جامعه ایران باز می گردد…از این رو تقی رفعت، تحول فرهنگی و فکری مرد ایرانی را شرط ضروری احقاق حقوق فردی و اجتماعی زنان می دانست و تأکید می کرد: «ما برای تنظیم و تنسیق هیأت اجتماعیه ایران …لازم می دانیم که یک انتباه عمومی در افکار مردان مملکت به وجود بیاوریم.» انجمن ها و زنان روشنفکر که صدایشان از طریق رسانه های بزرگ به گوش می رسید، جامعه پدرسالاری سنتی را به زیر سؤال بردند. آن ها به وسیلۀ چندین روشنفکر مرد مترقی، چه در مجلس و چه در بیرون حمایت شدند. این مردان تبدیل به مدافعان حقوق زنان گشتند که می توانستند صدای زنان را به گوش دیگران برسانند.

در مجلس شورای ملی، هنگام بحث پیرامون فعالیت علنی اتحادیه غیبی نسوان، “حاج محمد تقی وکیل الرعایا” و همینطور “سید حسن تقی زاده” از فعالیت این تشکل دفاع کردند، اما نظر حاکم بر مجلس آن بود که اتحادیه غیبی نسوان قابل مذاکره و اظهار نظر نیست و باید از فعالیت آن جلوگیری کرد. حاج محمدتقی وکیل الرعایا نماینده همدان نخستین کسی در تاریخ ایران بود که مسأله برابری زن و مرد را در مجلس شورا مطرح کرد. او از نمایندگان مجلس شورای ملی تقاضا می کرد که در نگرش و رفتار خویش نسبت به زنان تجدیدنظر کنند و توجه داشته باشند که «این مخلوق خدا تا چه وقت باید محروم باشند. یک جماعت محبوب خدا آن قدر به ذلت باشند که یک چیزی که نشانه انسانیت است از آن ها بروز نکند.»

نگاهی به تاریخ جنبش زنان، نقش انکارناپذیر مردان مترقی را در برقراری برابری جنسیتی آشکار می کند. جنبش زنان برای دستیابی به برابری و حقوق مساوی در کنار طرح مطالبات و پیگیری خواسته های زنان، نیازمند” انتباه عمومی در افکار مردان مملکت” و جلب همدلی و همیاری آنهاست تا با پذیرش اصل برابری انسانها و نفی برتری یک جنس، راه رسیدن به جامعه ای آزاد و عادلانه هموار شود.

سیمین کاظمی

۱۷ خرداد ۹۹

نظرات بسته است