زنان افغانستان؛ از رؤیاهای بربادرفته تا چالش‌های سلامت و آموزش
از دیدگاه طالبان، جایگاه زن عمدتاً در خانه تعریف می‌شود و مشارکت او در اجتماع بسیار محدود است.. فشارهای ناشی از فقدان خدمات بهداشتی مناسب، بر سلامت روان زنان تأثیر منفی دارد.آسیب هایی فراتر از آموزش محرومیت زنان افغانستان از تحصیل در رشته‌های پزشکی و مامایی، فراتر از یک محدودیت آموزشی است؛ این مسئله مستقیماً با سلامت و جان زنان و کودکان گره خورده است….
***
رها شفیعی
کانون زنان ایرانی
طالبان یکی از گروه‌های افراط‌گرای مذهبی است که محدودیت‌های شدیدی بر زنان افغانستان تحمیل کرده است. در دهه ۷۰ شمسی، با روی کار آمدن نخستین حکومت طالبان، زنان ملزم به پوشیدن چادری شدند و بسیاری از حقوق اساسی آن‌ها، از جمله حق تحصیل، اشتغال، سفر بدون محرم، عکس گرفتن، آرایش کردن و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی از بین رفت.
از دیدگاه طالبان، جایگاه زن عمدتاً در خانه تعریف می‌شود و مشارکت او در اجتماع بسیار محدود است. در آن دوران، گزارش‌هایی از دادگاه‌های صحرایی برای زنان منتشر می‌شد که در مواردی مجازات‌های سختی مانند سنگسار و شلاق را به دنبال داشت. شرایط زندگی زنان افغانستان به شدت دشوار شد؛ بسیاری از آنان در خانه محبوس ماندند و فرصت‌های اجتماعی و آموزشی خود را از دست دادند. به تدریج، حتی خانواده‌ها نیز به دلیل فشارهای اجتماعی و حکومتی، پذیرای محدودیت‌های بیشتری برای زنان و دختران شدند.
پس از سقوط نخستین حکومت طالبان و روی کار آمدن دولت جمهوری، امیدی تازه در دل زنان افغانستان شکل گرفت. دختران و زنان که برای سال‌ها از آموزش محروم بودند، بار دیگر فرصت تحصیل یافتند و با اشتیاق در کلاس‌های درس حاضر شدند، بی‌آنکه تهدیدها و خطرات امنیتی مانع آن‌ها شود.
روایت نادیا: رؤیاهای خاموش‌شده
نادیا (نام مستعار)، دختری اهل کابل، درباره وضعیت کنونی می‌گوید: «با بازگشت طالبان، امید و انگیزه از زندگی ما دختران رخت بربسته است. یاد دوستانی که در راه تحصیل جان باختند، هنوز در ذهنم زنده است؛ کتاب‌هایی که با خونشان آغشته شد و ما با اشک آن‌ها را جمع می‌کردیم، نشانی از عزم ما برای ادامه مسیر بود. اما اکنون تمام آرزوهایمان یک‌باره دفن شده و ما در انزوا و محدودیت گرفتار شده‌ایم.»
نادیا می‌افزاید: «روزبه‌روز حلقه محدودیت‌ها تنگ‌تر می‌شود. حق تحصیل، کار و حتی گشت‌وگذار در پارک‌ها را از ما گرفته‌اند. من که همیشه شاگرد ممتاز کلاس بودم و برای رسیدن به هدفم سخت تلاش می‌کردم، حالا با بسته شدن دانشگاه‌ها، تمام زحماتم بر باد رفته است. هیچ‌یک از اعتراض‌ها و اشک‌های ما نتوانست تغییری در سرنوشتمان ایجاد کند و امروز با ناامیدی و افسردگی روزگار می‌گذرانیم.»
شریفه: راهی که بسته شد
شریفه (نام مستعار)، دختر ۲۳ ساله‌ای از هرات، تجربه‌ای مشابه دارد: «قبل از آمدن طالبان، در رشته مهندسی کامپیوتر تحصیل می‌کردم. پدرم با زحمت هزینه تحصیلم را تأمین می‌کرد، اما با بسته شدن دانشگاه‌ها، همه آرزوهایم سوخت. مدتی در خانه ماندم و به شدت افسرده شدم. سرانجام با حمایت خانواده، تصمیم گرفتم در رشته مامایی ادامه تحصیل دهم، زیرا یکی از معدود گزینه‌های باقی‌مانده برای دختران بود. اما این بار هم طالبان اجازه ادامه تحصیل را از ما گرفتند. آن روز، پشت درهای بسته کلاس، اشک ریختیم و شاهد فروپاشی دوباره رؤیاهایمان بودیم.»
شریفه معتقد است که «در جامعه‌ای که زنان از تحصیل، اشتغال و آزادی‌های اساسی محروم باشند، امیدی برای زندگی باقی نمی‌ماند. آن‌ها فقط زنده‌اند، اما زندگی نمی‌کنند، و این دردناک‌ترین نوع زیستن است.»
پیامدهای حذف زنان از حوزه سلامت
نجمه توانا، دانش‌آموخته رشته مامایی که اکنون در مشهد مشغول به کار است، می‌گوید: «محرومیت زنان افغانستان از تحصیل در رشته‌های پزشکی و مامایی در آینده‌ای نه‌چندان دور مشکلات جدی به همراه خواهد داشت. ازدواج‌های زودهنگام و فقدان خدمات بهداشتی مناسب، جان زنان و نوزادان را به خطر می‌اندازد. در شرایطی که نیاز به مراقبت‌های پزشکی زنان بالاست، نبود ماماها و پزشکان متخصص می‌تواند فاجعه‌بار باشد.»
دفتر هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل (اوچا) نیز در گزارشی که در ۱۸ فوریه منتشر شد، از افزایش میزان مرگ‌ومیر مادران در افغانستان ابراز نگرانی کرده است. طبق این گزارش، از هر ۱۰۰ هزار زایمان، ۶۳۸ زن جان خود را از دست می‌دهند که این آمار سه برابر میانگین جهانی است. اوچا تأکید کرده که محدودیت‌های طالبان در زمینه اشتغال زنان در بخش سلامت، دسترسی آن‌ها به خدمات پزشکی را کاهش داده و سلامت زنان و کودکان را با خطرات جدی مواجه کرده است.
پیامدهای نبود پزشک زنان و ماما
۱. افزایش مرگ‌ومیر مادران: بسیاری از مشکلات بارداری و زایمان نیاز به مراقبت‌های تخصصی دارند. در غیاب پزشکان و ماماهای ماهر، زنان باردار در معرض خطرات جدی قرار می‌گیرند.
۲. شیوع بیماری‌های زنان: عفونت‌های لگنی، کیست تخمدان، فیبروم و سرطان‌های مرتبط با زنان، نیاز به تشخیص و درمان به‌موقع دارند. بدون پزشک متخصص، این بیماری‌ها ممکن است نادیده گرفته شوند و عوارض خطرناکی به دنبال داشته باشند.
۳. مشکلات باروری: نبود امکانات پزشکی می‌تواند منجر به ناباروری یا بارداری‌های پرخطر شود.
۴.عدم دسترسی به مراقبت‌های پیش از بارداری: زنان باردار برای حفظ سلامت خود و نوزادشان به مراقبت‌های مستمر نیاز دارند که در شرایط کنونی به‌شدت محدود شده است.۵. افزایش زایمان‌های غیرایمن و خانگی: کمبود امکانات پزشکی باعث افزایش زایمان‌های پرخطر و افزایش آمار مرگ‌ومیر نوزادان می‌شود.۶. مشکلات روانی: فشارهای ناشی از فقدان خدمات بهداشتی مناسب، بر سلامت روان زنان تأثیر منفی دارد.آسیب هایی فراتر از آموزش محرومیت زنان افغانستان از تحصیل در رشته‌های پزشکی و مامایی، فراتر از یک محدودیت آموزشی است؛ این مسئله مستقیماً با سلامت و جان زنان و کودکان گره خورده است. در شرایطی که نیاز به مراقبت‌های بهداشتی ضروری است، نبود پزشکان و قابله‌ها (ماماها)ی زن، تبعات سنگینی برای جامعه خواهد داشت. سرمایه‌گذاری در آموزش و بهداشت زنان، نه‌تنها سلامت فردی آن‌ها را تضمین می‌کند، بلکه آینده‌ای امن‌تر برای کل جامعه به ارمغان خواهد آورد.
۲۳ اسفند ۱۴۰۳