نیشتر دلالان بر زخم کهنه بافندگان فرش
بیبیسکینههای چهارمحالوبختیاری بدون آنکه هنر نقشهخوانی و گرهزدن را در مدرسه و دانشگاه فراگرفته باشند، گره عشق بر رجهای فرش را سینهبهسینه از مادرانشان برگرفته و با دستان پینهبسته در تاروپود فرش، نقش مهر میزنند. بیبی سکینه با قدی خمیده، عصابهدست آنچنان گرداگرد فرش پهنشده در سالن، آرام قدم برمیداشت که گویی با نگاه به هر رج فرش بافتهشده، لحظه گرهزدن به تاروپودش را جلوی چشمانش نظاره میکرد. آنچنان در عالم غم و شادی، گرهزدنهایش به فرش بود که گرمای دستم را روی شانههایش حس نکرد و با صدایم به خود آمد…
***********
نیشتر دلالان بر زخم کهنه بافندگان فرش
بیبیسکینههای چهارمحالوبختیاری بدون آنکه هنر نقشهخوانی و گرهزدن را در مدرسه و دانشگاه فراگرفته باشند، گره عشق بر رجهای فرش را سینهبهسینه از مادرانشان برگرفته و با دستان پینهبسته در تاروپود فرش، نقش مهر میزنند.
بیبی سکینه با قدی خمیده، عصابهدست آنچنان گرداگرد فرش پهنشده در سالن، آرام قدم برمیداشت که گویی با نگاه به هر رج فرش بافتهشده، لحظه گرهزدن به تاروپودش را جلوی چشمانش نظاره میکرد. آنچنان در عالم غم و شادی، گرهزدنهایش به فرش بود که گرمای دستم را روی شانههایش حس نکرد و با صدایم به خود آمد. با چشمانی پر از اشک، نگاهش را از فرش برگرفت و گفت: رنج و محنتهایم را برای خشتبهخشت این فرش گره زدم. بیبیسکینه در ادامه گفت: بیشتر از ۵۰ سال عمر خود را از ابتدای نوجوانی به بافتن فرش گذراندم، گویی فرشها به اندازه فرزند برایم باارزش هستند. این هنرمند فرشباف در ادامه میگوید: زنان و دختران از قدیم بیشترین زمان عمر و زندگی خود را پشت دار قالی صرف میکردند و بدون استفاده از نقشه و بهصورت ذهنی، گره بر تاروپود فرش میزدند. بیبیسکینه گفت: زنان در هر لحظه با هنر قالیبافی در گوشه یا کناری از رجهای فرش، شادی و غمهای خود را ثبت میکنند.
او ادامه داد: اکنون دیگر دستمهایم توان بافتن فرش را مثل گذشته ندارد ولی میخواهم بار زندگیام را با بافتن فرش، خودم به دوش بکشم. بیبیسکینه از قیمتی که خریدار فرش به او گفته بود، گلایه داشت و من را مورد خطاب قرار داد و گفت: دخترم نگاه کن، هنر سرانگشتان دستم امروز چه بیبها شده و دلالان، سود بافت سختیهای مرا میبرند. درحالیکه اشک چشمانش را با گوشه چادر پاک میکرد، ادامه داد: زمان جوانی بیبیهای قدخمیده مثل من، هنرمندی دختران با میزان و طرح قالیهایی که بافته بودند، ارزیابی میشد. این بانوی فرشباف ادامه داد: در زمان قدیم، بافت فرش، هنر و نشان فرهنگ و تمدن بالای خانوادهها محسوب میشد ولی امروزه فرشبافی صرفا برای گذران زندگی است. بیبیسکینه گفت: فرشبافی، امروزه در میان بانوان تقاضا ندارد و زنان، کمتر بهدنبال این هنر هستند. یک کارشناس طراحی و بافت نقشه فرش در ادامه صحبتهای بیبیسکینه گفت: بهخاطر نداشتن صرفه اقتصادی فرشبافی، امروزه کمتر کسی دیگر به سمت بافت فرش روی میآورد و دار قالی بسیاری از زنان و دختران روستایی در این استان در گوشه انبارها جا گرفته است. لیلا امینی در گفتوگو با ایرنا اظهار کرد: با تغییر سبک زندگی و ذائقه مردم، فرشهای ماشینی و کفپوشهای جدید، جای خود را به قالیهای دستباف ایرانی داده است. به گفته او، مشکلات ناشی از تحریمها، رکود بازار و تغییر ذائقه مردم در خرید قالی باعث رویگردانی قالیبافان نسبت به هنر فرش دستباف شده است. امینی گفت: باوجود مشکلات فراوان و نبود حالوروز خوش برای صنعت و هنر فرشبافی، هنوز افرادی هستند که چراغ فرش دستباف چهارمحالوبختیاری را روشن نگه داشتهاند. این کارشناس طراحی و فرشبافی ادامه داد: برای بهدستآوردن بازار مصرف باید بازاریابی و نوآوری در طراحیها و نقشههای فرش انجام شود.
امینی در ادامه گفت: حمایت دولت از بافندگان فرش در قالب خرید تضمینی فرش تولیدشده، بیمه قالیبافی، پرداخت تسهیلات به بافندگان فرش، تأمین مواد اولیه و ابزار بافت فرش به صورت تعاونی و اقساطی میتواند گام مهمی برای ایجاد انگیزه و رغبت فرشبافی در استان شود.
به گفته او، توجه بیشتر مسئولان به فرش دستباف و تسهیلکردن شرایط تولید، بازاریابی و صادرات فرش در هر استان نهتنها از دیدگاه اقتصادی بلکه از منظر بخشهای فرهنگی و اجتماعی نیز دارای ارزشافزوده بسیار است. امینی تأکید کرد: با توجه به اینکه برای فرشبافی در هر منطقه از ایران و بهویژه مناطق زاگرسنشین، تأمین مواد اولیه، طرح و نقشه و تکنولوژی بافت هر فرش بومی بوده و نیازی به واردات این مواد نیست، در احیا و افزایش تولیدات این هنر صنعتی باید مردم و مسئولان تلاش کنند. مدیرعامل اتحادیه و شرکت فرش دستباف روستایی چهارمحالوبختیاری گفت: مطابق آمار سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، بیش از صد هزار بافنده فرش در استان وجود دارد که ۴۵ هزار نفر از این تعداد، زیرپوشش اتحادیه فرش روستایی هستند.
اسکندر ملکپور در گفتوگو با ایرنا اظهار کرد: بهطور میانگین، ۳۰ درصد بافندگان فرش در استان، فعال و سالانه حدود ۹۰ هزار مترمربع فرش توسط این افراد در چهارمحالوبختیاری تولید میشود. به گفته او، اکنون بر بازار فرش دستباف در کشور و بهویژه چهارمحالوبختیاری، رکود و نبود بازار تقاضا بهویژه برای صادرات حاکم است. او تصریح کرد: بیشترین تولیدات فرش در چهارمحالوبختیاری، مصرف داخلی دارد که درحالحاضر نیز به دلیل پایینبودن توان خرید مردم، بازار با رکود همراه است. ملکپور تأکید کرد: تمامی مواد اولیه و ابزارهای موردنیاز بافت فرش برای افراد زیرنظر این شرکت تعاونی از سوی شرکت تأمین میشود. او خاطرنشان کرد: برخی فرشهای بافتهشده از سوی بافندگان، کیفیت مطلوبی ندارد که ناشی از این است که برخی افراد که تبحری در فرشبافی نداشته و صرفا بهدلیل استفاده از مزایای بیمه به این سمت روی آوردهاند و تولیدات نامرغوب وارد بازار شده است. او در ادامه گفت: فراوانی یک نقشه که در بازار زیاد شود، ارزش ریالی آن فرش بافتهشده با نقشه تکراری در بازار کاهش مییابد. او تأکید کرد: نقشههای فرش بافتهشده در بازار براساس طرح و نقشه قدیم است، اصالتها حفظ شده ولی رنگبندیها مطابق سلیقه بهروز شده است. ملکپور در ادامه گفت: رونق فرشبافی نیازمند فرهنگسازی است زیرا هنر فرشبافی در قدیم از جایگاه و تمدن بالایی برخوردار بود اما امروزه همه فکر میکنند افراد فقیر فرش میبافند.
به گفته او، دولت در سالهای گذشته، حمایت آموزشی و تأمین اعتبار برای فرشبافی میکرد ولی چند سالی است این حمایتها کمرنگ شده است. رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحالوبختیاری گفت: قدمت فرش و فرشبافی این استان به قرن ۹ بازمیگردد ولی در سالهای اخیر، فرشبافی در استان کمرنگ شده است. علیرضا جیلان در گفتوگو با ایرنا اظهار کرد: براساس آمارهای این استان از سالهای گذشته، ۱۰۴ هزار بافنده فرش در این استان شناسایی شده است.
به گفته او، درحالحاضر، ۵۲ هزار دار قالی در قالب ۹ تعاونی فرش روستایی، دو تعاونی قالیبافی شهری و یک اتحادیه در استان ساماندهی شده است. او در ادامه گفت: بهطور متوسط، سالانه چهار مترمربع فرش توسط هر بافنده در چهارمحالوبختیاری تولید میشود. او استعداد تولید فرش در چهارمحالوبختیاری را ۴۰۰ هزار مترمربع عنوان کرد و گفت: این درحالی است که بهطور متوسط، سالانه ۲۰۰ هزار مترمربع فرش در استان تولید میشود. جیلان تصریح کرد: ۸۰ درصد فرش تولیدی چهارمحالوبختیاری از طریق پایانههای صادراتی استانهای همجوار به کشورهای عربی حوزه خلیجفارس، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی صادر میشود. به گفته او، درحالحاضر، ۲۱ هزار بافنده فرش دستباف استان زیرپوشش خدمات بیمهای قرار دارند. رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت چهارمحالوبختیاری ادامه داد: این استان بیش از
۷۰ واحد کارگاه متمرکز و غیرمتمرکز، یک مجتمع متمرکز و حدود ۴۰ فروشنده و تعدادی تاجر فرش دستباف دارد. او تأکید کرد: ثبت جهانی فرش چهارمحالوبختیاری پس از ثبت ملی، انجام شده و از این پس، فرش این استان از نظر استحکام و شیوه بافت، رنگ ثابت گیاهی مورد استفاده در تهیه فرش، استفاده از رنگ تند و گرم، نقشههای اصیل و قیمت مناسب در جهان مختص همین منطقه شناخته میشود. او در ادامه گفت: ثبت جهانی فرش چهارمحالوبختیاری، فرصت مناسبی برای بازاریابی و تبلیغات و پیداکردن بازارهای صادراتی جدید این محصول است. به گفته او، مسئولان و متولیان فرش در استان، پیگیر ثبت ملی نقشههای خاص قالی مناطقی ازجمله شهرکرد، فرش یلمه بروجن، فرخشهر، سامان، شلمزار و گبه اردل و ثبت آواها و داستانهای مخصوص فرشبافی استان هستند. جیلان ادامه داد: فرشبافی در این استان، بیشتر بر پایه سلیقه بافنده فرش و بر مبنای مشتریمحوری نیست. او تصریح کرد: نبود بازرگان و تاجر حرفهای، مشکل صنعت فرش استان است. جیلان با بیان اینکه زنجیره تولید فرش در استان ناقص است، گفت: باید متولیان فرشبافی بهدنبال ذائقهیابی مشتری برای تولیدات باشند. او تأکید کرد: کاربرد رنگهای زیبا با استفاده از عصاره گلها و گیاهان و مواد اولیه طبیعی، شادابی و زندهبودن طرحها و نقشهای متنوع، انتخاب رنگ، ثبات گیاهی گرم رنگها، پرز بلند، دقت در بافت و قیمت مناسبتر فرش چهارمحالوبختیاری نسبت به دیگر فرشهای کشور را مهمترین عامل بازار خارجی فرش استان بهویژه در آمریکا، آلمان و برخی کشورهای خلیجفارس برشمرد.
وقایع اتفاقیه ـ ۹ اسفند ۱۳۹۵