کشته شدن خبرنگاران در جنگ‌ها: صدای خاموش حقایق
هر روزنامه‌نگاری که کشته می‌شود، ضربه دیگری به درک ما از جهان است؛ ۱۷۵ خبرنگار طی یک سال گذشته در جنگ غزه جان باختند. رقمی که فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران آن را «سطحی به‌شدت شوک‌آور از تلفات انسانی» توصیف کرده و از دادگاه کیفری بین‌المللی خواسته تا تحقیقات خود را در این زمینه بیشتر و جدی‌تر کند.
***
کانون زنان ایرانی: کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران (CPJ) در سالگرد جنگ اسرائیل و غزه اعلام کرد: ۱۷۵ خبرنگار در جنگ غزه کشته شدند؛ کشتار خبرنگاران توسط اسرائیل عمدی و خودخواسته است.
دست‌کم ۱۷۵ خبرنگار طی یک سال گذشته در جنگ غزه جان باختند. رقمی که فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران آن را «سطحی به‌شدت شوک‌آور از تلفات انسانی» توصیف کرده و از دادگاه کیفری بین‌المللی خواسته تا تحقیقات خود را در این زمینه بیشتر و جدی‌تر کند.
تیم داوسون، عضو فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران، با اشاره به آمار اسف‌بار تلفات خبرنگاران در جنگ غزه در گفت‌وگویی با الجزیره تأکید کرد: «تاریخ جهان تاکنون چنین آماری از تلفات خبرنگاران، همانند آنچه در غزه اتفاق افتاد، به‌خود ندیده است. بالغ بر ۱۰ درصد از خبرنگاران غزه از زمان آغاز این جنگ جان خود را از دست داده‌اند.»
وی برای درک بهتر این ۱۰ درصد افزود: «حتی در مناطق جنگی گذشته، میانگین مرگ‌ومیر سربازان پیاده‌نظام ۵ درصد بود و در جنگ ویتنام، کمتر از پنج درصد از تفنگداران نیروی دریایی آمریکا کشته شدند.»
داوسون با اشاره به طرح از قبل برنامه‌ریزی‌شده صهیونیست‌ها برای قتل خبرنگاران، تأکید کرد: «در کشتار خبرنگاران جنگ غزه به‌دست اسرائیل، به سختی می‌توان به این نتیجه نرسید که این اقدامات علیه خبرنگاران عمدی و خودخواسته بوده است.»
خبرنگاران و عکاسان جنگی همواره در خط مقدم قرار دارند تا حقایق ناشی از درگیری‌ها و فجایع انسانی را به جهان منعکس کنند. اما جنگ‌ها، برای این سربازان بی‌سلاح حقیقت‌گویی، خطرات بسیاری به همراه دارند. درگیری‌های مسلحانه نه‌تنها زندگی غیرنظامیان را تهدید می‌کند، بلکه به قیمت جان خبرنگارانی تمام می‌شود که به دنبال حقیقت هستند. به‌ویژه در سال‌های اخیر، کشته‌شدن خبرنگاران در جنگ‌ها افزایش یافته و این موضوع نگرانی‌های بین‌المللی درباره آزادی مطبوعات و حفاظت از حقوق خبرنگاران را بیشتر کرده است.
جنگ غزه به عنوان مرگبارترین جنگ برای خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای از سال ۱۹۹۲، که کمیته بین‌المللی حفاظت از خبرنگاران شروع به ثبت آمار مربوط به تلفات خبرنگاران کرده، قلمداد می‌شود.
دلایل کشته‌شدن خبرنگاران در جنگ‌ها و خطرات روزنامه‌نگاران در این جنگ
خبرنگاران در مناطق جنگی با مجموعه‌ای از خطرات جدی مواجه هستند. آنها اغلب در معرض آتش مستقیم، حملات هوایی، و بمباران‌ها قرار می‌گیرند. علاوه بر این، برخی خبرنگاران به دلیل گزارش‌های انتقادی خود از سوی گروه‌های نظامی و شبه‌نظامی هدف قرار می‌گیرند. در برخی موارد، خبرنگاران به طور مستقیم ربوده یا اعدام می‌شوند و اغلب در چنین مواردی از آنها به عنوان اهرمی برای فشارهای سیاسی استفاده می‌شود.
طبق قوانین بین‌المللی، هدف قرار دادن خبرنگاران جنایت جنگی محسوب می‌شود، اما بسیاری از این قوانین در میدان نبرد نادیده گرفته می‌شوند. بر اساس گزارش سازمان‌های حقوق بشری، درگیری‌های اخیر در مناطقی مانند عراق، سوریه و افغانستان به عنوان مرگبارترین جنگ‌ها برای خبرنگاران ثبت شده‌اند.
اما از جمله خطرات بی‌سابقه‌ای که روزنامه‌نگاران غزه با آن مواجه‌اند، حملات هوایی ویرانگر اسرائیل، قحطی، آوارگی ۹۰ درصد از جمعیت غزه و تخریب ۸۰ درصد از ساختمان‌ها است. CPJ در حال بررسی بیش از ۱۳۰ مورد دیگر از قتل‌های احتمالی، بازداشت‌ها و جراحات است، اما مستند کردن بسیاری از آنها به دلیل شرایط موجود واقعا دشوار است.
کارلوس مارتینز د لا سرنا، مدیر برنامه CPJ در نیویورک گفت: «از زمان شروع جنگ در غزه، روزنامه‌نگاران بالاترین بها را – جانشان – برای گزارش‌دهی خود پرداخته‌اند. بدون محافظت، تجهیزات، حضور بین‌المللی، ارتباطات یا غذا و آب، آنها همچنان کار حیاتی خود را برای گفتن حقیقت به جهان انجام می‌دهند.»
وضعیت خبرنگاران در جنگ غزه
درگیری‌های غزه طی یک سال گذشته یکی از مرگبارترین دوره‌ها برای خبرنگاران بود. پس از آغاز حملات در اکتبر ۲۰۲۳، بیشترین تعداد خبرنگاران و عکاسان جان خود را از دست دادند که این آمار بیشترین تعداد قربانیان خبرنگاری در یک درگیری طی سه دهه اخیر است. بسیاری از این خبرنگاران فلسطینی بودند که بدون تجهیزات حفاظتی و با دسترسی محدود به منابع، تلاش می‌کردند تا واقعیت جنگ و تأثیرات مخرب آن بر مردم عادی را به جهان نشان دهند.
شرایط خبرنگاران محلی در غزه به‌ویژه دشوار بود. آنها علاوه بر تجربه ویرانی و حملات هوایی، با محدودیت‌های شدید در دسترسی به منابع و مناطق جنگی مواجه بودند. در نتیجه، بار اصلی گزارش‌دهی از این بحران بر دوش خبرنگاران محلی قرار گرفت، زیرا خبرنگاران خارجی به دلیل محدودیت‌های ورود به غزه نمی‌توانستند حضور داشته باشند. این فشار طاقت‌فرسا و محیط بسیار خطرناک سبب شد که تعداد کشته‌شدگان خبرنگاران در این درگیری بی‌سابقه باشد.
تا به امروز، CPJ تأیید کرده است که حداقل پنج روزنامه‌نگار توسط نیروهای اسرائیلی به طور مستقیم هدف قرار گرفته و کشته شده‌اند، از جمله:
عصام عبدالله
حمزه الدحدوح
مصطفی ثریا
اسماعیل الغول
رامی الرفیعی
تأثیرات طولانی‌مدت
کشته‌شدن خبرنگاران نه‌تنها یک فاجعه انسانی است، بلکه به مثابه از دست رفتن حقیقت است. همان‌طور که مسئولین سازمان حفاظت از خبرنگاران اشاره کرده‌اند، هر بار که خبرنگاری کشته می‌شود، بخشی از حقیقت ناپدید می‌شود. این مسئله نه‌تنها در غزه، بلکه در دیگر مناطق جنگی جهان نیز مشهود است. همچنین، کشته‌شدن خبرنگاران باعث کاهش پوشش خبری از این مناطق می‌شود و دسترسی به اطلاعات دقیق و بی‌طرفانه را محدود می‌کند.
آمار کلیدی تا تاریخ ۱۱ اکتبر ۲۰۲۴ توسط فدراسیون خبرنگاری دنیا:
۱۲۸ روزنامه‌نگار و کارکنان رسانه‌ای کشته شده‌اند: ۱۲۳ فلسطینی، ۲ اسرائیلی و ۳ لبنانی.
۴۰ روزنامه‌نگار زخمی شده‌اند.
۲ روزنامه‌نگار مفقود شده‌اند.
۶۹ روزنامه‌نگار بازداشت شده‌اند.
گزارش‌های متعدد از حملات، تهدیدها، حملات سایبری، سانسور و کشتار اعضای خانواده روزنامه‌نگاران حکایت کرد.
سازمان ملل نیز نگرانی‌های خود را نسبت به کشتار روزنامه‌نگاران ابراز کرده و در بیانیه‌ای در فوریه اعلام کرد که «از تعداد بسیار بالای روزنامه‌نگاران و کارکنان رسانه‌ای که در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، به ویژه در غزه، کشته، زخمی و بازداشت شده‌اند، نگران هستند و این اقدامات را نقض آشکار قوانین بین‌المللی می‌دانند.»
درخواست برای حفاظت بیشتر
سازمان‌های بین‌المللی بارها درخواست کرده‌اند که قوانین بین‌المللی برای حفاظت از خبرنگاران در مناطق جنگی تقویت شود. کمیته حفاظت از خبرنگاران و سازمان‌هایی مانند خبرنگاران بدون مرز تأکید می‌کنند که جامعه جهانی باید اقداماتی جدی برای حفاظت از خبرنگاران و مجازات عاملان خشونت علیه آنها انجام دهد.
با وجود این تلاش‌ها، خبرنگاران همچنان با خطرات بی‌سابقه‌ای مواجه هستند و در بسیاری از موارد هیچ اقدامی برای مجازات عاملان این جنایات صورت نمی‌گیرد. جنگ‌ها همچنان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای آزادی مطبوعات و بیان حقیقت در جهان باقی می‌مانند.
«ما باید به طور جمعی کار کنیم تا قاتلان روزنامه‌نگاران به عدالت سپرده شوند… و حق مردم برای آگاهی از اطلاعات از کسانی که قدرتشان با دقت روزنامه‌نگاری به چالش کشیده می‌شود، محافظت شود»، جودی گینزبرگ، مدیر اجرایی کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران (CPJ)، در بیانیه‌ای گفت:
هر روزنامه‌نگاری که کشته می‌شود، ضربه دیگری به درک ما از جهان است.
ترجمه و تالیف :مهگان فرهنگ
*جودی گینزبرگ، مدیر اجرایی CPJ
منبع:https://www.ifj.org/
۲۶ مهر ۱۴۰۳