یکی از وجوه تمایز انقلاب کوبا در قیاس با دیگر انقلاب های طبقه کارگری عصر جدید، تعداد کثیر زنانی است که در رهبری روزمره اش نقش مرکزی داشته اند. علاوه بر این، سرعت پیشرفت های اقتصادی و اجتماعی زنان در ۳۰ سال بین سال های ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰ – پیشرفت هایی که معیار اندازه گیری آنها تحصیلات، اشتغال، میزان مرگ و میر نوزادان و مادران باردار و سایر معیارهای سنجش بوده است…./

*****

شرق – یکی از وجوه تمایز انقلاب کوبا در قیاس با دیگر انقلاب های طبقه کارگری عصر جدید، تعداد کثیر زنانی است که در رهبری روزمره اش نقش مرکزی داشته اند. علاوه بر این، سرعت پیشرفت های اقتصادی و اجتماعی زنان در ۳۰ سال بین سال های ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰ – پیشرفت هایی که معیار اندازه گیری آنها تحصیلات، اشتغال، میزان مرگ و میر نوزادان و مادران باردار و سایر معیارهای سنجش بوده است- به زنان کوبایی اجازه داد که به درجه ای از مساوات دست یابند که برای زنان ایالات متحده و سایر کشورهای صنعتی سرمایه داری بیش از یک قرن و نیم طول کشید تا به آن دست یابند. درحالی که زحمتکشان کوبا تقریبا ۷۰ سال پیش از این برای سرنگونی یکی از خونین ترین دیکتاتوری های قاره آمریکا می جنگیدند، ادغام زنان در میان صفوف و رهبری «جنبش زیرزمینی ۲۶ ژوئیه» و جبهه های ارتش شورشی در کوه های شرق کوبا یک استثنا نبود، بلکه جزء لاینفک خط مشی بود که رهبری انقلاب برای چندین دهه پیش برده بود و در آن زمان تازه داشت شروع می شد. فیدل کاسترو، رهبر انقلاب می‎گفت: «ما در جامعه طبقاتی ای زندگی می کردیم که زنان با تبعیض مواجه بودند. جامعه ای که باید انقلابی در آن رخ می داد تا طی آن زنان بتوانند قابلیت های خود را به منصه ظهور بگذارند».

کتاب «زنان در کوبا: تکوین انقلابی درون انقلاب» وقایع‎نگاری این انقلاب به روایت زنان حاضر در آن است. این کتاب مصاحبه ای است با سه زنی که در اوایل جوانی پس از کودتای نظامی باتیستا در ۱۰ مارس ۱۹۵۲ که پشتیبانی دولت آمریکا را داشت، به جنبش انقلابی تحت رهبری فیدل کاسترو پیوستند و طی سال ها مبارزه به رهبری جنبش رسیدند. کتاب شامل دو بخش است و در دو جلد به چاپ رسیده است و دربرگیرنده نقشه ها و عکس های تاریخی فراوانی درباره دوران انقلاب کوبا است. در بخش اول تجربیات انقلابی تا سرنگونی رژیم باتیستا در اول ژانویه ۱۹۵۹ بازگو می شود و در بخش دوم سازندگی یک جامعه نوین در کوبا. جلد اول در سال ۱۳۹۷ و جلد دوم به تازگی به فارسی ترجمه و منتشر شده است. در این کتاب ویلما اسپین، اسلا د لوس سانتوس و یولاندا فرر، از زنانی که رهبران انقلاب کوبا بودند، تجربه‎هایی از آن انقلاب را بازگو می‎کنند. ماری آلیس واترز، ویراستار کتاب در مقدمه کتاب می‎نویسد: «این کتاب درباره زنان نیست. یا شاید دقیق تر باشد اگر بگویم که با مبحث زنان شروع نمی شود و نمی توانست هم که چنین باشد. این کتابی است درباره انقلاب کوبا. راجع به میلیون‎ها زحمتکش که آن انقلاب سوسیالیستی را به منصه ظهور رسانده‎اند و درباره اینکه چگونه اقداماتشان حین نبرد برای دگردیسی جهان اطرافشان، باعث دگردیسی خودشان شد».

در ۲۶ ژوئیه ۱۹۵۳ حمله ای نافرجام به پادگان مونکادا در شهر سانتیاگو در کوبا صورت گرفت. رهبری و فرماندهی این حمله با فیدل کاسترو بود که یارانش به دنبال سرنگونی دیکتاتور وقت کوبا، فلوخنسیو باتیستا بودند. بعد از این واقعه جنبشی شکل گرفت به نام «جنبش ۲۶ ژوئیه» که نام خود را از این واقعه گرفته بود و به نقطه سرآغاز انقلاب کوبا بدل شد. جریان انقلابی کوبا با زنان و مردانی شروع شد که در پی کودتای باتیستا در سال ۱۹۵۲ گرد هم آمدند و کوشیدند به هر قیمتی با رژیم کودتا مقابله کنند. انقلاب کوبا که سرانجام در سال ۱۹۵۹ به پیروزی رسید، به یکی از مهم‎ترین انقلاب‎های قرن بیستم تبدیل شد و بر بسیاری از جنبش ها، شورش ها و انقلاب های مردم تحت ستم جهان تاثیر مستقیم و غیرمستقیم گذاشت. بعد از پیروزی انقلاب، تلاش بسیاری شد تا تداوم تاریخ طولانی مبارزات کوبا با حاکمیت ملی، استقلال و اصلاحات عمیق اجتماعی پیوند بخورد. نقش زنان در انقلاب کوبا به حدی چشمگیر بود که فیدل کاسترو آن را «انقلاب در انقلاب» نامیده بود.

جلد دوم کتاب «تکوین انقلابی درون انقلاب»، از طریق مصاحبه با اسپین و فرر به درون جریان «فدراسیون زنان کوبا» می رود. آنچه بیش از همه نظر خواننده را به شرح ماوقع از زبان اسپین به خود جلب می کند، فقدان هرگونه نگرش جزمی و تصویری ازپیش ساخته و فقدان هرگونه کلیشه سازی سیاسی است. فقط یک چیز راهنمای کارشان بود: گشودن راه برای آنکه گسترده ترین اقشار زنان- سازمان یافته، موثر و منضبط- درگیر مبارزات جاری و ساختن یک نظم نوین اجتماعی شوند. تبلور پویایی اجتماعی نخستین سال های انقلاب را می شود در اقدام مهیج تشکیل کلاس های شبانه ای یافت که «فدراسیون زنان کوبایی» برای کارگران سابق خدمه منازل تشکیل دادند؛ زنانی که هیچ راهی برای امرار معاش نداشتند، چون صاحب کاران متمولشان کشور را ترک کرده و به خارج رفته بودند. این خدمتکاران که برای گستره ای از مشاغل جدید از راننده تاکسی و تعمیرکار اتومبیل تا کارمند بانک، منشی، مربیان مهدکودک و پرورش دهندگان ماکیان بازآموزی شده بودند، زندگی جدیدی را با اعتمادبه نفس آغاز کردند. همین پویایی را می توان در محور کار دیگری یافت که یکی از گسترده ترین کمپین های «فدراسیون زنان کوبایی» را در نخستین سال های انقلاب تشکیل می داد و آن احداث مدرسه آنا بتانکورت برای زنان جوان روستاها بود. بین سال های ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳، بیست ویک هزار نفر از آنها با رضایت والدینشان به هاوانا آمدند، تا یک دوره شش ماهه آموزش فشرده را طی کنند. در این دوره آنان خواندن و نوشتن، برش و دوخت لباس را آموختند و پایه های علمی تغذیه و نظافت را یاد گرفتند. برخی از آنها اصول کار دفتری را هم آموختند. یکی از اتهاماتی که مخالفان انقلاب کوبا در کشورهای مختلف علیه او مطرح می کنند، اغلب توسط زنانی که جنبش های فمینیستی دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ را طی کرده اند، این است که فدراسیون زنان کوبایی از طریق آموزش دوزندگی به زنان، برای دوختن لباس برای خود و خانواده شان باعث شد که همان قالب های از پیش ساخته ذهنی راجع به جنس مونث تقویت شود و مدعی هستند که چنین آموزش هایی به جای پیشبرد آزادی زنان، باعث تقویت ستم علیه آنها می شد. در کتاب در این باره از اسپین سوال می شود که آیا هنوز هم فکر می کنند که آن کارشان درست بود و او جواب می دهد: «بله، من این طور فکر می کنم. چون در آن موقع چنین کاری باعث شد که زنان را از خانه هایشان بیرون بیاوریم. در کوه های اسکامبری و منطقه باراکوآ، مناطقی که ضدانقلاب شدیدا روی خانواده های دهقانان کار می کرد، این کار فرصت لازم را ایجاد کرد تا زنان به مرکز کشور بیایند، بیاموزند که انقلاب واقعا چیست و خود نخستین کادرهای انقلاب در مناطقشان شوند. این کار نه تنها برای نبرد با ضدانقلاب بلکه از نظر آموزش و کادرسازی زنان نیز کار با اهمیتی بود. ما از آن جایگاهی که زنان در آن قرار داشتند، شروع کردیم تا آنها را به سطح بالاتری ارتفا دهیم»(ص ۳۹).

۱۴ تیر ۹۹

نظرات بسته است