سهم زنان در تجارت و بهبود اقتصاد افغانستان
در ۱۷ سال پسین، افغانستان بستر مناسبی برای گسترش فعالیت‌های زنان بوده است. زنان زیادی پس از سرنگونی رژیم طالبان در افغانستان، وارد فعالیت‌های بزرگ در درون و بیرون دولت شده‌اند. در این میان، زنان در تجارت و سرمایهگذاریهای متوسط و کوچک در این کشور نیز، نقش خوبی داشته‌اند. ایجاد شرکت‌های تجارتی زنان در این مدت، تا اندازه‌ای در بهبود وضع اقتصادی زنان و کاهش فقر نیز اثرگذار بوده‌اند…/
*****
در ۱۷ سال پسین، افغانستان بستر مناسبی برای گسترش فعالیت‌های زنان بوده است. زنان زیادی پس از سرنگونی رژیم طالبان در افغانستان، وارد فعالیت‌های بزرگ در درون و بیرون دولت شده‌اند. در این میان، زنان در تجارت و سرمایهگذاریهای متوسط و کوچک در این کشور نیز، نقش خوبی داشته‌اند. ایجاد شرکت‌های تجارتی زنان در این مدت، تا اندازه‌ای در بهبود وضع اقتصادی زنان و کاهش فقر نیز اثرگذار بوده‌اند.
در حال حاضر، یک هزار و یکصد و پنجاه شرکت تجارتی را در افغانستان زنان رهبری می‌کنند. این زنان، هرگونه که شده، در بازار کار نقش‌آفرینی داشته‌اند. بر بنیاد آمارهایی که وزارت تجارت و صنایع افغانستان به زمانه داده است، نزدیک به ۵۰ هزار زن در افغانستان با استفاده از این فرصت‌ها مشغول کار هستند.
مسافر قوقندی، سخنگوی وزارت تجارت و صنایع افغانستان می‌گوید که نقش زنان بازرگان در گسترش بازار کار و فراهم ساختن زمینه‌های کاری در کنار مردان و به ویژه برای زنان در افغانستان، کارساز بوده است و حکومت نیز، برای فراهم ساختن زمینه‌های رشد بازرگانی و توسعه سرمایهگذاریهای زنان افغان پابند به تعهداتش است.
مسافر قوقندی، سخنگوی وزارت تجارت و صنایع افغانستان می‌گوید: «زنان تجارت پیشه افغان ۶۸ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند. یک پارک صنعتی نیز در کابل در اختیار این تجارت‌پیشگان، قرار گرفته است. ۳۰۰ تولید کننده زن، به گونه مستقیم در این پارک صنعتی فعالیت دارند و برای صدها زن دیگر نیز زمینه کار فراهم شده است.»
زنان کمتر از پنج درصد تجارت افغانستان را رهبری می‌کنند. برخی از این زنان تجارت پیشه افغانستان، به زمانه گفته‌اند که اگر حکومت زمینه‌ها و سهولت‌های بیشتری را برای زنان فراهم بکند، زنان می‌توانند بهتر از این در توسعه سرمایه‌گذاری‌ها و در بهبود وضع اقتصادی کشور سهم بگیرند و اعتبار کار و بار تجاری زنان افغان را در بیرون از کشور نیز بالا ببرند.
معمولآ زنان در تجارت‌های متوسط و کوچک، مشغول فعالیت در افغانستان هستند. زنان بازرگان افغان، در بخش‌های صنایع دستی، تولید زیورات، زعفران، دام‌پروی، بسته‌بندی میوه‌جات و بسته بندی مواد غذایی، نقش چشم‌گیری داشته‌اند. در گذشته مردان در این بخش‌ها، سرمایه‌گذاری می‌کردند اما، اکنون، زنان بیشتر ابتکار عمل را به دست گرفته‌اند.
حامده صافی، یکی از این بانوان تجارت پیشه است که نزدیک به دو سال می‌شود، مشغول تولید صنایع دستی است. کار اصلی بانو صافی، تولید لباس‌های محلی، سنتی و مدرن برای زنان و مردان است.
کار و بار این تجارت پیشه جوان، محدود در افغانستان نمانده است و به تازگی در پی بازاریابی برای تولیدات‌اش در بازارهای اروپایی برآمده است. تا اکنون کالاهای او در بازارهای ترکیه، امریکا و استرالیا، خوب جلوه نمایی داشته است.
حامده صافی، مالک شرکت دکمه، به زمانه می‌گوید: «با ایجاد شرکت تولیدی لباس‌های محلی و سنتی افغانستان، از یک جهت خواستیم در بخش کلان که اقتصاد افغانستان است سهم بگیریم و از جانب دیگر زمینه کار را برای شماری از بانوان نیز، فراهم بسازیم تا از این راه در کاهش فقر و بهبود اقتصاد خانواده‌ها کمک بکنیم.»
پیش از این، وزارت اقتصاد افغانستان، شمار افراد واجد شرایط کار را در این کشور، ۱۵ میلیون تن اعلام کرده است. از این میان، بیش از هشت میلیون تن مشغول کار هستند و نزدیک به هفت میلیون تن دیگر در سراسر افغانستان، بی‌کار هستند. بر بنیاد آمارهای این وزارت، بیشتر از پنج میلیون زن واجد شرایط کار در افغانستان، کار نمی‌کنند.
سرمایه‌گذاری و بازرگانی زنان در افغانستان، کار آسانی نبوده است.
درحالی که امکانات و زمینه‌ها برای رشد و توسعه تجارت‌های زنان در این کشور، محدودتر از مردان بوده است، اما آنان توانسته‌اند با سرمایه‌های اندک‌شان هم خوش بدرخشند و کار و بار تجاری‌شان را در بیرون از افغانستان نیز گسترش بخشند. معضل اساسی اما، در توسعه و پیشبرد بازرگانی زنان در این کشور، نداشتن استقلال مالی این تجارت‌پیشگان است.
به تازگی هم، رییس جمهوری افغانستان، به نهادهای دولتی دستور داده است تا ضروریات‌شان را از تولیدات زنان متشبث خریداری بکنند. مشروط بر این‌که خدمات آنان معیاری باشد. در این میان، حکومت وحدت ملی، بر فراهم ساختن زمینه‌ها برای گسترش فعالیت‌های تجارتی زنان افغان در بیرون از کشور نیز، تعهد سپرده است.
پرورش اوریاخیل، معاون اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، درباره آینده سرمایه گذاری‌ها و بازرگانی زنان دراین کشور، خوش‌بین به نظر می‌رسد، اما ناامنی‌ها و گسترش جنگها را در افغانستان، چالش بزرگی برای کار و بار تجاری می‌داند.
پرورش اوریاخیل، معاون اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان به زمانه می‌گوید: «اتاق تجارت و حکومت افغانستان، می‌خواهند که بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها در داخل افغانستان، صورت بگیرد تا پول بیرون از کشور نشود. کار و بار زنان، از یک سو در بهبود وضع اقتصادی خانواده‌ها می‌تواند اثرگذار باشد، از سوی دیگر نقش زنان را در تصمیم گیری‌ها در خانواده هم می‌تواند برجسته بسازد. همچنین این کار سبب کاهش خشونت‌های خانوادگی نیز می‌شود.»
فساد گسترده اداری، ناامنی‌ها و گسترش جنگها و نیز باج‌گیری‌ها از بازرگانان در افغانستان، چالش بزرگی در برابر سرمایه‌گذاری‌ها و پیشبرد تجارت در این کشور بوده است. این عوامل، تا اندازه ای هم سبب فرار سرمایه گذاری‌ها از افغانستان شده است.
مرجانه سادات که بیست و سه سال دارد، از دو سال پیش به این سو، مشغول یک تجارت کوچک است. این تجارت پیشه جوان، در کنار این که یک شرکت تولید لباس‌های محلی و سنتی را در کابل به راه انداخته است، نخستین شرکت مسافرتی زنان را در افغانستان نیز، رهبری می‌کند. او، با زمانه از چالش‌های جدی سد راه بازرگانان به ویژه تجارت پیشه گان کوچک، سخن می‌گوید.
مرجانه سادات، صاحب شرکت مسافرتی بانو، می‌گوید: «گسترش جنگها و ناامنی‌ها، بدون شک چالش بزرگ سد راه ما هستند. همین‌ها دلایلی است که فروش کالاها در بازارهای داخلی هم کم رنگ شده است.»
صادرات افغانستان در سال‌های پسین به کشورهای اروپایی و منطقه، ساده‌تر شده است و راه لاجورد و گشایش دهلیزهای هوایی افغانستان، کار تجارت پیشه‌گان زن را در انتقال کالاهای شان به کشورهای دیگر آسان‌تر از پیش ساخته است. نگرانی‌ها اما، هنوز هم در درون افغانستان از بی‌پروایی‌ها و بروکراسی در ادارت دولتی و فساد گسترده اداری است که بازرگانان را سخت به چالش گرفته است: چالش‌هایی که حتی سبب دل‌سردی مردان عرصه تجارت نیز شده است.
ولی آرین – زمانه
۱۴ دی ۹۷