روز کارگر و مشکلات زنان نان آورِ سرپرست خانوار
روز جهانی کارگر فرصتی دوباره برای توجه به موقعیت ومشکلات زنان سرپرست خانوار است. زنانی که بیشتر میانسال هستند و به دلایل طلاق، مرگ، اعتیاد و از کارافتادگی همسر و غیره مسوول درآمد و اداره اقتصادی خانواده هستند. زنان نان آور و سرپرست خانواده با مشکلات اقتصادی، امر رسیدگی به تربیت و تحصیل فرزندان و نیز کمی سواد و عدم داشتن مهارت های حرفه ای خود نیازمند تشکیل و شرکت در صنوف مختلف کارگری، حمایت های قانونی ـ دولتی و نگرش و تصویرپردازی انسانی و قابل تقدیرِ رسانه ها هستند
***
مازنان ـ زنان سرپرست خانوار یا خانوارهایی با سرپرستی زن، خانوارهایی است که:
۱ـ به دلایل مختلفِ طلاق ، جدایی، مهاجرت و مرگ همسر، مردی بهعنوان سرپرست در آن وجود ندارد.
۲ـ مرد بهخاطر کسالت ، اعتیاد، و غیره در درآمد خانوار سهمی ندارد.
اما طبق تعریف مرکز آمار ایران، زنان سرپرست خانوار به کسانی گفته میشود که بدون حضور منظم و یا حمایت یک مرد بزرگسال، سرپرستی خانواده را به عهده میگیرند و مسئولیت اداره اقتصادی خانواده، تصمیمگیریهای عمده و حیاتی بردوش آنهاست.
تعداد زنان سرپرست خانوار
طبق آمار رسمی سازمان آمار ایران در سرشماری سال ۹۰، ۲۱ میلیون و ۱۱۰ هزار و ۴۸۱ خانوار شناسایی شد که ۱۲ درصد یا یک هشتم آنان، خانواده با سرپرست زن هستند. یعنی بر اساس سرشماریهای انجام شده دو میلیون و ۵۰۰ هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که در حال حاضر تنها ۱۸ درصد از آنها شاغل و ۸۲ درصد از آنها بیکار هستند. البته این آمار به نقل از خیلی کارشناسان دقیق نیست چرا که تنها مربوط به سرپرستی آشکار زنان در خانوادهها است و آن دسته از زنانی که شوهران معتاد و از کار افتاده و زندانی دارند، در این سرشماری به حساب نیامدهاند و سرپرست پنهان خانوادهها هستند.
بررسی ها نشان می دهد که در سه دهه گذشته بدلیل مهاجرت ها، بحران های اقتصادی مثل بیکاری وتورم و تغییرات سیاسی و فرهنگی تعداد زنان خانوار بیشتر شده است. در سرشماریهای ابتدایی تعداد زنان سرپرست خانوار ۶٫۵ درصد بود اما در سال ۹۰ رشد دوبرابری داشته است.
بیشترین زنان سرپرست خانوار
بنا به گزارش سازمان آمار ایران، سیستان وبلوچستان پرجمعیتترین استان زنان سرپرست خانوار است که ۱۶٫۶ در صد زنان خانوار را تشکیل می هند. سپس خراسانجنوبی با ۱۲ درصد در رده دوم قراردارد. استان کردستان ۹٫۵ درصد از زنان سرپرست خانوار، بویراحمد و کهگیلویه ۱۰٫۱ درصد و قزوین ۱۰٫۲ درصد کمترین تعداد جمعیت زنان سرپرست خانوار است.
طبق اطلاعات سازمان آمار ایران تعداد زنان سرپرست خانوار بر اساس سه گروه سنی کمتر از ۳۵ تا ۶۴ سال و بالای ۶۵ سال است.آمارها نشان می دهد که بیشترین زنان سرپرست خانوار میانسال هستند.
طلاق، فوت همسر و ازدواج نکردن دختران سه دلیل مهم افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار نام برده شده، که در ده سال گذشته، عامل اصلی سرپرست شدن زنان، طلاق عنوان شده است. در حال حاضر هم که آمار طلاق تنها در شهر تهران به مرز یک به سه در مقابل ازدواج رسیده و بحث افزایش زنان سرپرست خانوار در کشور به یک بحران تبدیل شده است. چرا که تا چند سال آینده آمار زنان سرپرست خانوار با این سیاستها و برنامهریزیها به بیش از ۵ میلیون نفر خواهد رسید و ۲۵ در صد کل خانوارهای کشور را تشکیل خواهد داد.
سواد زنان سرپرست خانوار
اکثریت زنان سرپرست خانوار استان سیستانوبلوچستان و هرمزگان بیسواد یا کمسواد هستند که این خود میتواند برای تربیت فرزندانشان تبعات غیرمطلوبی در پی داشته باشد. وضعیت زنان سرپرست خانوار در استان تهران به مراتب بهتر است. در میان جمعیت زنان سرپرست خانوار ۱۱درصد بیسواد در سنین کمتر از ۳۵ سال، ۴۴درصد بیسواد در سنین ۳۵ تا ۶۴ دیده میشود، اما در مجموع باید گفت که ۵۵ درصد زنان سرپرست خانوار بیسواد و ۱۹ درصد تنها سواد ابتدایی دارند.
مشکلات زنان سرپرست خانوار
مشکل اقتصادی،بی سوادی، نداشتن تخصص، ۸۲ درصد بیکاری وعدم وجود پوشش بیمهای مناسب از معضلات زنان سرپرست خانوار است. اشتغال بیشتر زنان سرپرست خانواده به فعالیت های اقتصادی درآمد زا در شرایط غیر رسمی و نیز رسمی با دستمزد کمتر و بدون مزایا است که ساعات کار طولانی، درآمد بسیار کم، کار در محیط غیر بهداشتی و نبود تجهیزات ایمنی حین کار، حاکم نبودن فرهنگ سالم در برخورد با اشتغال چنین زنانی و عدم ِآموزش، تخصص و آشنایی با قانون آنان را بیشتر در معرض اخراج و بیکاری قرار می دهد. نبود کسب مهارت های حرفه ای و پیشرفت اجتماعی و حتی پنهان کاری برای فعالیت های اقتصادی و تامین معاش زندگی از دید مردم و آشنایان از ویژگی های کار این بخش از زنان است .
در حال حاضر رسیدگی به زنان سرپرست کار سازمان بهزیستی است . تحت پوشش این سازمان قرار گرفتن راه طولانی و درازی دارد. باید گواهی فوت همسر و یا طلاق نامه باشد تا زن به عنوان سرپرست خانوارکه به ترتیب ۲۰ درصد و ۲۶ درصد زنان سرپرست را تشکیل می دهند ، زیر پوشش بهزیستی قرار بگیرد. بعد از این دشواری ها در نهایت هم ماهی ۵۰ هزار تومان از طرف سازمان به او کمک میشود. این در حالی است که ۳۵ درصدِ زنان سرپرست خانوار به رغم داشتن همسر، سرپرست هستند ولی شوهرانشان یا معتاد یا بیکار هستند و سرپرستی خانواده عملا بر دوش زن خانواده است.
اخیرا تشویق مجدد به ازدواج بنا به رهنمود کمیته امداد بعنوان راهبردِ مشکلات طرح شده است که خود مسئولین هم آگاهاند اساسا ره به جایی نمی برد و پرداختن به معلول است. این بخش از زنان درهر اجتماعِ پیشرفته و غیر پیشرفته ای هستند و وجود دارند ولی باید برنامه و بقولا متولی امور داشت.
ضرورت رسیدگی به مشکلات زنان سرپرست خانوار
زنان سرپرست خانوار با درد و رنج و مشقت فراوان به عنوان دست فروش، کارگرنظافتچی، کارگر کوره پزخانه، کارگر خانگی خانواده ها، کارگر تولیدی پوشاک، صنایع دستی، مونتاژ و بخش خدمات کار می کنند و زندگی می گذرانند؛ بعضا کودکان خردسال خود را هم، حین کارکردن همراه دارند. از آنان ندرتا اسمی تحت عنوان کارگر برده می شود و تااکنون گره ای از مشکلات زندگی آنان و خانواده هایشان، گشوده نشده است.
در خانواده هایی که زنان سرپرست خانوار هستند از آنجائیکه زنان در جایگاه دو نقر، پدر و مادر ایفای نقش و فعالیت می کنند کمبود های اقتصادی و وقت رسیدگی به امورات خود و فرزندانشان و علاوه بر آن نحوه ی نگاه حاکم بر جامعه به زنانِ نان آور، احتمال وجود آسیب های اجتماعی برای زنان و کودکانشان بیش از خانواده های دیگر است.
ـ نوع نگرش در جامعه به زنان سرپرست خانوار به زنان مطلقه و متارکه بعنوان یکی از مشکلات این زنان در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه است. این مشکل در جامعه، همکاری نهادها و سازمانهای غیر دولتی و ارگان های دولتی و همچنین رسانهها به منظور تصویر و فرهنگ سازی و ارتقاء فرهنگ در این زمینه را میطلبد. تقدیر و تحسین از تلاش های زنان سرپرست خانوار باید بعمل آید.
ـ تخصیص بودجه برای رفاه و تامین اجتماعی، بیمه و خدمات درمانی زنان سرپرست خانوار است چرا که ۷۶ درصد زنان خانوار زیر خط فقرهستند و مشکل اقتصادی بزرگترین مسئله ی زنان سرپرست خانوار است که هرروزه با آن دست و پنجه نرم می کنند.
ـ زنان و کودکان زنان سرپرست خانوار نیازمند حمایت های بیشتر مالی و آموزشی، امکان کسب مهارت های علمی و کاربردی، برطرف کردن ضعف و افت های تحصیلی هستند
ـ ایجاد اشتغال دائمی و توانمند سازی زنان بوسیله آموزش مهارت های مختلف
ـ رسیدگی به وضعیت روحی و روانی زنان سرپرست خانوار بسیار قابل توجه است.آنان بدلیل مشکلات مالی و عدم امنیت اجتماعی و تنهایی، افسرده، بدبین، مضطرب و حتی پرخاشگر هستند که بر مشکلات آنان می افزاید.
ـ شناسایی زنان سرپرست خانوار بوسیله سازمانها و تشکل های زنان و سندیکاها و اتحادیه صنوف
برگرفته از منابع زیر:
ـ تعریف زنان سرپرست خانوار از مطالعات زنان
ـ بیکاری ۸۲ درصدی زنان سرپرست خانوار، سارا غضنفری تابناکـ، دی ۱۳۹۲
ـ مرکز آمار: ۸۲ درصد زنان سرپرست خانوار بیکارند، عصرایران ۱۸ دی ۱۳۹۲
ـ آخرین آمارها از میانگین سنی و درآمدی «زنان سرپرست خانوار» ۱۸ دی ۱۳۹۲ ایسنا
ـ از آخرین آمار زنان سرپرست خانوار تا پیشنهادات مشاور رئیسجمهور برای حمایت از این قشر مهرخانه دی ۱۳۹۲
ـ هر سه ازدواج در تهران، یک طلاق، مریم بابایی خرداد نیوز
ـ رسیدگی به امور زنان سرپرست خانوار متولی ندارد، توران ولی مرداد، ایلنا
ـ کمک به ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار در دستور کار کمیته امداد، ایسنا ۴ اردیبهشت ۹۳
دوشنبه ۸ اردیبهشت ۱۳۹۳