بیایید صحبت کنیم!
در گرامیداشت «روز جهانی بهداشت» هفتم آپریل سازمان بهداشت جهانی امسال موضوع افسردگی را درنظر گرفته و شعار «بایید صحبت کنیم» را مطرح کرده است… آمارها از افسردگی ۶,۵ میلیون ایرانی حکایت دارد؛ سال‌هاست که آمار مختلفی از شیوع افسردگی در جامعه ایران ارائه می‌شود. در سال ۹۰، پژوهشی انجام شد که در آن از وجود علائم افسردگی در ۱۲ درصد جمعیت ایران سخن به میان آمد که نتیجه آن پی‌بردن به ۱۲,۷ درصد اختلال افسردگی در جمعیت عمومی مردم (۱۰,۳ درصد مردان و ۱۵,۴ درصد زنان) بود. آمارها در سالهای بعد نشان از شیوع بیشتر افسردگی در زنان کشور تا سه برابر بیش از مردان و شیوع اضطراب در زنان سه تا پنج برابر بیش از مردان داشته است.
*********
آمارها از افسردگی ۶,۵ میلیون ایرانی حکایت دارد
بیایید صحبت کنیم
سال‌هاست که آمار مختلفی از شیوع افسردگی در جامعه ایران ارائه می‌شود. در سال ۹۰، پژوهشی انجام شد که در آن از وجود علائم افسردگی در ۱۲ درصد جمعیت ایران سخن به میان آمد که نتیجه آن پی‌بردن به ۱۲,۷ درصد اختلال افسردگی در جمعیت عمومی مردم بود. براساس این مطالعه، ۱۰,۳ درصد مردان و ۱۵,۴ درصد زنان اختلال افسردگی داشته‌اند. آمارها در سالهای بعد با تغییرات روبه‌رشدی ارائه شدند. در گزارشی گفته شده در سال ۹۱، ۱۰ تا ۱۵ جامعه ایران افسردگی دارند. آمارهای سال ۹۳ نیز ۲۱ درصد جمعیت کل کشور را افسرده و ۳۴ درصد مردم شهر تهران را دارای اختلال روانی دانسته‌اند. آخرین بررسی‌های انجام‌شده در کشور نشان می‌دهد ایران جزء کشورهایی است که از نظر میزان افسردگی، درجه بالایی دارد و در رده پنج کشور اول در‌این‌زمینه قرار گرفته و براساس آمارهای اعلام‌شده از سوی اداره سلامت میانسالان معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شیوع افسردگی در زنان کشور، سه برابر بیش از مردان است و شیوع اضطراب هم در زنان سه تا پنج برابر بیش از مردان است. شاید بتوان گفت، معضل نظام درمانی کشور ما این است که افسردگی در لابه‌لای سایر بیماری‌ها پنهان مانده و عواملی همچون مشکلات بیمه‌ای برای پوشش داروهای روان‌درمانی به پنهان‌ماندن آن دامن می‌زند زیرا بیمه‌ها در‌این‌زمینه چندان خوب عمل نمی‌کنند و اختلالات روانی به‌عنوان یکی از پرهزینه‌ترین بیماری‌ها شناخته شده است.
کمپینی برای توجه به سلامت روان
روز ۱۸ فروردین (هفتم آوریل) سال ۱۹۴۸ میلادی در نیویورک، نخستین اساسنامه کنفرانس بین‌المللی بهداشت از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) تدوین شد؛ به همین بهانه هرساله این روز را به‌عنوان «روز جهانی بهداشت» در سراسر جهان گرامی می‌دارند. سازمان بهداشت جهانی، مطابق روال گذشته، امسال نیز شعاری را برای این روز در نظر گرفت. موضوع امسال، افسردگی بوده و این سازمان شعار «بیایید صحبت کنیم» را مطرح کرده است. بزرگ‌ترین هدف کمپین امسال سازمان بهداشت جهانی که در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۶ (روز جهانی سلامت روان) شروع شده، این است که افراد مبتلا به افسردگی بیشتری در همه کشورها به‌دنبال دریافت کمک باشند. این سازمان به‌طور ویژه در حال هدف‌گذاری برای رسیدن به این مورد است: آگاهی عمومی بهتر است درمورد افسردگی، دلایل و پیامدهای ممکن آن (ازجمله خودکشی) باشد و دراینبین مواردی که کمک می‌کند یا می‌تواند برای پیشگیری و درمان افسردگی در دسترس افراد مبتلا به افسردگی قرار گیرد. خانواده، دوستان و همکاران افراد افسرده که با آنها زندگی می‌کنند و می‌توانند او را حمایت و پشتیبانی کنند نیز می‌توانند به این کمپین بپیوندند. ایجاد این کمپین به‌منزله پذیرش این واقعیت غیرقابل کتمان است که شناخت افسردگی و درمان آن به‌عنوان پدیده روبه‌رشد در جوامع صنعتی و فراصنعتی باید در اولویت سیاست‌گذاری‌های همه کشورها قرار گیرد. دراینمیان اگرچه سهم کشورهای توسعه‌یافته در کمرنگ‌کردن عوامل ناشی از صنعتی‌شدن که میزان افسردگی را تشدید می‌کند، بیشتر است اما نمی‌توان از روند روبه‌رشد شیوع افسردگی و افزایش اختلالات روانی در کشورهای درحال‌توسعه که در کشاکش جهانی‌شدن شاهد دگرگونی‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی فراوانی هستند، غافل شد.
علی‌اکبر سیاری، معاون بهداشت وزیر بهداشت با تأکید بر اینکه افسردگی، اختلالی قابل پیشگیری و درمان است، از ابتلای ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر به آن خبر داد. او با اشاره به تأکید امسال سازمان جهانی بهداشت بر موضوع «سلامت روان» بیان کرد: «در حوزه بهداشت، بحث پیشگیری و افزایش دسترسی در‌این‌زمینه برای مردم اهمیت زیادی دارد. ما باید کاری کنیم که استفاده از این خدمات برای آنها آسان‌تر، روان‌تر و به‌صرفه‌تر باشد. همه ما احتیاج به توجه، درک‌شدن، محبت و نشاط داریم. درهمینمیان آسیب‌های اجتماعی مثل بیکاری، طلاق، اعتیاد و فقر در جامعه رو به افزایش است، این موارد زمینه‌ساز افسردگی هستند و ما باید به بهبود آنها بپردازیم که دراینبین بعضی از اقشار مثل سالمندان، نوجوانان، جوانان و زنان آسیب‌پذیرتر هستند.» معاون بهداشت با تأکید بر اینکه افسردگی، قابل پیشگیری و درمان است، ادامه داد: «آمارها نشان می‌دهند، افسردگی در دنیا روبه‌افزایش است و این مسئله در کشور ما نیز وجود دارد. باید تلاش کنیم این روند روبه‌افزایش را متوقف کنیم و آن را کاهش دهیم. درحال‌حاضر، ۲۵ درصد مردم دنیا از ابتلا به افسردگی رنج می‌برند.»
افزایش ۵۰ درصدی افسردگی طی دو دهه اخیر در دنیا
امروز افسردگی در جهان به موضوع مهمی تبدیل شده است. آمارها نشان می‌دهند که ۳۵۰ میلیون نفر در دنیا به این اختلال مبتلا هستند. در ایران نیز ۱۲,۷ درصد از جمعیت افسرده هستند، این یعنی به ازای هر هشت نفر، یک نفر به این اختلال مبتلا شده است. درهمینمیان احمد حاجبی، رئیس دفتر سلامت روان، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با اشاره به اینکه شیوع افسردگی در جهان طی ۲۳ سال گذشته ۵۰ درصد افزایش داشته، گفته است: «آمار اختلالات روانی در بازه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال، ۲۳,۶ درصد اعلام شده است. درواقع در یک سال گذشته ۲۰ درصد از مبتلایان به افسردگی از خدمات سلامت روان بهره‌مند شده‌اند اما همچنان از نظر آگاهی و نگرش به مسائل حوزه سلامت روان مشکل داریم. ما باید میزان سواد سلامت روان را در مردم افزایش دهیم تا آنها توانایی شناخت اختلالات را داشته باشند. همچنین آنها باید بدانند از کجا و چگونه این اطلاعات را به‌دست آورند.»
حاجبی با اشاره به اینکه طرح تحول نظام سلامت به حوزه سلامت روان کمک بزرگی کرد و باعث تحولات جدی در این حوزه شد، ادامه داده است: «در یک بررسی متوجه شدیم ۶۷ درصد از جمعیت موردمطالعه ما به علت عدم دریافت خدمات سلامت روان، این موضوع را اعلام کردند که فکر می‌کردیم این اختلال، خودش بهبود می‌یابد.»
افسردگی در میان زنان شایع‌تر است
آمارها نشان می‌دهند که افسردگی در زنان شایع‌تر بوده و مسائل بیولوژیک و فیزیولوژیک دلیل شیوع بیشتر آن در زنان است؛ برای مثال، زنان به‌طور ماهانه قاعدگی را تجربه می‌کنند که می‌تواند وضعیت آنها را بسیار دگرگون کند.
همچنین اندام‌ها، ارگان‌ها و هورمون‌های زن باردار متحول می‌شود که این موضوع روی روحیه فرد اثرگذار است. مسئله دیگر، مسائل روانی و اجتماعی زنان است. در کل دنیا فشارها و آسیب‌های روانی، عاطفی و هیجانی زیادی معطوف به زنان است؛ بنابراین جمع مسائل زیستی و روانی- اجتماعی باعث می‌شود شیوع اختلال افسردگی در زنان بیشتر باشد. در ایران، بحران‌های روانی که به‌لحاظ اقتصادی، معیشتی و سطح فرهنگی خانواده‌ها پیش می‌آید، کم نیستند و اینها می‌تواند فشار زیادی را بر زنان وارد کند و درنتیجه، اختلالات هیجانی ازجمله افسردگی در این گروه زیاد می‌شود. درهمینمیان علی‌اکبر سیاری، معاون بهداشت وزیر بهداشت تأکید کرده است: «باید برای طرف مقابل خود وقت بگذاریم تا بتوانیم او را درک کنیم. قاضی نشویم و یاد بگیریم چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنیم. اگر کسی که با او گفت‌وگو می‌کنیم احساس کرد که درک شده است، زنده می‌شود؛ روح ما به محبت و درک نیاز دارد.» سیاری در ادامه با بیان اینکه افسردگی در میان زنان شایع‌تر است، اظهار کرد: «بیشترین آمار خودکشی به‌عنوان یکی از عوارض افسردگی، بازه سنی ۱۵ تا ۲۹ سالگی اعلام شده؛ امروز نیاز مردم توانمندسازی، خودمراقبتی و افزایش مهارت‌های زندگی است. در سال ۹۰، مطالعه‌ای درباره میزان اختلالات روانی در کشور انجام شد که نتایج آن نشان داد ۲۳,۶ درصد گروه سنی ۱۴ تا ۶۴ سال به یکی از اختلالات روانپزشکی مبتلا هستند که شایع‌ترین آن افسردگی است.»
۶۰ درصدی که هرگز درمان نمی‌شوند
طبق آمارهای منتشرشده، افسردگی بعد از ارتوپدی، بیشترین علت ازکارافتادگی افراد جامعه است، تا جایی که از سال ۲۰۰۵ تاکنون میزان شیوع اختلالات روانی در دنیا ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است. درهمینمیان سیدکاظم ملکوتی، عضو هیأت‌علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان با عنوان این مطلب که ۵۰ درصد افراد دچار افسردگی از دریافت درمان محروم هستند، گفته است: «در ایران حداقل ۶۰ درصد افراد دچار اختلالات روانی به‌دنبال درمان نمی‌روند یا اینکه خدمات درمانی را دریافت نمی‌کنند. بااین‌حال، هزینه افسردگی در دنیا یک تریلیون دلار در سال است.» او در ادامه، یکی از دلایل عدم مراجعه افراد افسرده برای درمان را ناشی از «استیگما» یا همان خجالت عنوان کرد و گفت: «متأسفانه افراد افسرده نمی‌خواهند بیماری خود را بروز دهند.»
خودکشی، دومین علت مرگ‌و‌میر افراد ۱۵ تا ۲۹ سال
براساس اطلاعات منتشرشده از سازمان بهداشت جهانی، افسردگی همه سنین، همه سطوح زندگی و همه کشورها را در برمی‌گیرد. این امر باعث اضطراب روانی و تأثیر بر توانایی مردم حتی در انجام ساده‌ترین کارهای روزمره و گاهی پیامدهای مخربی در روابط خانوادگی و دوستانه و عدم توانایی ادامه زندگی می‌شود. در بدترین حالت، افسردگی می‌تواند منجر به خودکشی شود که درحال‌حاضر دومین علت اصلی مرگ‌و‌میر افراد ۱۵ تا ۲۹ سال است. درعین‌حال، افسردگی می‌تواند پیشگیری و درمان شود. شناخت بهتر از ماهیت افسردگی، چگونگی پیشگیری و درمان آن به کاهش انگ مرتبط با این شرایط کمک خواهد کرد و منجر می‌شود افراد بیشتری به‌دنبال کمک و راهنمایی باشند.
کمبود بیش از ۳۰ هزار تخت اعصاب و روان در کشور
دی سال ۹۵ وزیر بهداشت اعلام کرد که تعداد افسرده‌های جهان حدود ۹ یا نزدیک به ۱۰ درصد است اما این میزان در ایران
۱۲,۶ درصد است.
بیش از ۴۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان دچار مشکلات روانی هستند و این رقم روزبه‌روز در حال افزایش است. اختلالات ناشی از خستگی، اضطراب و کم‌خوابی، رشدی ۱۵ درصدی و اختلالات ناشی از بی‌خوابی، رشدی سه درصدی داشته و متأسفانه دولت‌ها و کشورها کمتر به این اختلالات توجه دارند. بخشی از این بیماری در کشور ما به زندگی ماشینی، محیط‌های آپارتمانی و مشکلات خانواده‌ها مربوط می‌شود. زمانی که ۲۵ درصد ازدواج‌ها به طلاق منجر می‌شود، دو هزار و ۵۰۰ بیمار مبتلا به اعتیاد و ۱۱ درصد نرخ بیکاری داریم، به‌طور حتم بیمار‌ی‌های روانی رشد خواهند کرد. همچنین سالانه
۱۸ هزار نفر بر اثر سوانح رانندگی کشته و ۲۰۰هزار نفر مجروح و معلول می‌شوند که از گروه‌های جوان تا پیر هستند و این امر به رشد این بیماری کمک کرده است. به گفته وزیر بهداشت درحال‌حاضر به ۴۰ هزار تخت اعصاب و روان در کشور نیاز است که متأسفانه فقط هشت هزار تخت آن تأمین شده است.
افزوده‌شدن ۱۱۴۰ کارشناس سلامت روان به نظام سلامت
سیاری همچنین از افزوده‌شدن هزار و ۱۴۰ کارشناس سلامت روان و ۶ هزار پزشک عمومی به نظام سلامت کشور در طرح تحول نظام سلامت خبر داد و گفت: «امیدواریم مردم هم خودشان به این مراکز مراجعه کنند.
درعین‌حال تلاش می‌کنیم پزشکان و کارشناسان را توانمند کنیم که پاسخگوی نیاز مردم باشند. نقش خود مردم مهم‌تر از این سیستم است زیرا بحث سلامتی بدون بسیج، توانمندسازی و افزایش مسئولیت‌پذیری آنها امکان‌پذیر نیست.» او با تأکید بر ضرورت افزایش مهارت‌های ارتباطی گفت‌وگو، کنترل خشم، استرس، خشونت، حل مسئله و تفکر منطقی در مردم گفت: «ما باید به آنها مهارت «نه‌گفتن» به برخی مسائل را بیاموزیم.
همچنین آنها باید بدانند که تحرک، تغذیه سالم، استراحت مناسب و پرهیز از مصرف موادمخدر و الکل نیز در پیشگیری از ابتلا به افسردگی بسیار مؤثر است.» سیاری به نقش خانواده، دوستان و سازمان‌های مردم‌نهاد توانمند در کمک به پیشگیری از ابتلا به افسردگی اشاره کرد و گفت: «ارتباط به معنی تبادل اطلاعات، افکار و احساسات است. ما باید زمینه بیان احساسات دیگران را فراهم کنیم؛ گوش‌کردن حرف‌های آنها دراینمیان عامل بسیار مهمی است و نقش تأثیرگذاری دارد.»
وقایع اتفاقیه ـ ۲۱ فروردین ۱۳۹۶