اینترنت به عنوان یکی از این تکنولوژی‌ها توانسته علاوه بر ایجاد تغییرات فراوان‌، به عنوان یک ابزار ارتباطی و اطلاعاتی به تسریع توسعهء انسانی کمک کند‌. از آنجایی که زنان به گواه بسیاری از گزارش‌های سازمان ملل متحد در سراسر جهان‌، از جمله گروه‌های محروم جامعه در دسترسی به منابع هستند‌، اینترنت می‌تواند به واسطه ویژگی‌های خود‌، اسباب دسترسی آنان به منابع یک زندگی متعادل و برابر با مردان را فراهم کند‌.

**********************************

مریم نورایی‌نژاد nooraienezhad@gmail.com

تکنولوژی‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی ICTs با رشد گستردهء خود امروزه موجبات تغییر بسیاری را فراهم آورده است. ویژگی‌های خاص این فن‌آوری‌ها مثل امکان ارتباط بدون در نظر گرفتن زمان و مکان‌، تغییر در شیوهء زندگی و کیفیت آن و تاثیرات اجتماعی آن از جمله واقعیت‌هایی است که در مرحلهء اول موجبات تغییرات در زندگی بسیاری از افراد و گروه‌های اجتماعی در سراسر جهان را پدید آورده و در مراحل بعدی به واسطه همین تاثیرات‌، موجب تسریع در روند توسعهء انسانی شده است‌. اینترنت به عنوان یکی از این تکنولوژی‌ها توانسته علاوه بر ایجاد تغییرات فراوان‌، به عنوان یک ابزار ارتباطی و اطلاعاتی به تسریع توسعهء انسانی کمک کند‌. از آنجایی که زنان به گواه بسیاری از گزارش‌های سازمان ملل متحد در سراسر جهان‌، از جمله گروه‌های محروم جامعه در دسترسی به منابع هستند‌، اینترنت می‌تواند به واسطه ویژگی‌های خود‌، اسباب دسترسی آنان به منابع یک زندگی متعادل و برابر با مردان را فراهم کند‌.در این مطلب با اشاره به موارد اجرای برنامه‌های موفقیت‌آمیز در کشورهای مختلف‌، سعی بر آن است تا نمونه‌هایی از تاثیرات استفاده از تکنولوژی‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و مخصوصا اینترنت در زندگی زنان آورده شود.

بوتان

بوتان کشوری است کوهستانی با کوه‌هایی مرتفع با بیش از هفت هزار متر ارتفاع. فقط_ ۲۰ درصد از زمین‌های این کشور مسطح است و همین مساله باعث ایجاد مشکلات بسیاری در ارتباطات مردم با یکدیگر می‌شود‌. به عنوان مثال بیش از دو روز طول می‌کشد تا بتوان از پایتخت به یکی از شهرهای محلی این کشور رسید‌. این وضعیت جغرافیایی خاص‌، می‌تواند دلیل خوبی بر اثبات توان بالقوه ICT’s برای غلبه بر مشکل ارتباط در داخل این کشور باشد‌. برنامهء توسعه ملی در بوتان نیز با هدف استفاده هر چه بیش‌تر از ظرفیت‌های ICT’s بر محور گسترش تجارت الکترونیک‌، طراحی شده است‌. برنامهء توسعهء کاربردهای ICT’s برای زنان روستایی بوتان از طرف JWIDF حمایت می‌شود و هدف اصلی آن توجه بیش‌تر به ظرفیت‌های ICT’s به خصوص تجارت الکترونیک برای توانمندسازی زنان و استفاده از تکنولوژی اطلاعات برای توسعه و برابری زنان و مردان در استفاده از این امکانات اعلام شده است‌.زنان بوتان در حالی ۵/۴۹ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند که شکاف جنسیتی در آموزش ابتدایی و متوسطهء آنان بارز است‌. زنان در مناطق روستایی آموزش کم‌تری می‌بینند به گونه‌ای که ۷۵ درصد زنان روستایی بی‌سوادند و فقط چهار درصد آنان قادر به دریافت آموزش‌های رسمی‌ و دولتی هستند‌.برنامه توسعهء کاربردهای ICT’s برای زنان روستایی بوتان از سال ۲۰۰۳ شروع شد و با سه محور اصلی:

-افزایش حقوق و دریافتی زنانی که با صنایع دستی روزگار می‌گذرانند

– ایجاد شغل و کارگشایی برای زنان بیکار

– توسعهء کار و صنعت برای زنان

منجر به ارتقای سطح کیفی زندگی زنان روستایی این کشور شد‌.

تا قبل از اجرای این برنامه، تولیدات صنایع دستی روستایی در بوتان به سبب عدم ارتباط مردم با یکدیگر به دلیل مسایل جغرافیایی‌، هیچ بازخوردی از بازار نمی‌گرفت اما با اجرای این برنامه زنان با میزان اهمیت بازخورد از بازار آشنا شدند‌.

هند

در حالی که توانایی زنان این کشور در رشد فن‌آوری اطلاعات بسیار پایین گزارش می‌شود و دلیل اصلی آن نیز وضعیت اجتماعی و اقتصادی زنان و دختران در جامعه هند است‌، طرح خدمات الکترونیکی «ایی سوا» در منطقهء گوداواری غربی که بخشی از استان آندراپوداش ایالت حیدرآباد است از سال ۲۰۰۲ با هدف پرکردن شکاف دیجیتالی در مناطق روستایی و فراهم آوردن امکان دسترسی ساکنان مناطق روستایی و به ویژه زنان به خدمات مختلف الکترونیکی‌، آغاز به کار کرده است‌.ویژگی این ناحیه برای اجرای این طرح در بر داشتن ۲۲ هزار زن خودسرپرست است و تلاشی است برای توانمندسازی این گروه‌ها در منطقهء خود که به شیوه‌ای شفاف و مناسب بتوانند به خدمات متنوع دولتی دسترسی پیدا کنند و از این رهاورد بر شکاف بزرگ اقتصادی و اجتماعی خود با مردان فایق آیند.در این طرح پایگاه‌های روستایی متکی به دسترسی به اینترنت تاسیس شدند و نکتهء منحصر به فرد در خصوص این مراکز این است که توسط زنان خودسرپرست اداره و مدیریت می‌شوند و توانسته‌اند زنان روستایی را به عنوان رهبران اطلاعاتی مطرح کنند‌. بنا بر این طرح‌، زنان صاحب این پایگاه‌ها می‌توانند به عنوان عامل تغییر به دیگر همجنسان خود کمک ‌کنند تا آسان‌تر از خدمات اینترنتی دولتی استفاده کنند‌.

مراکز «ایی سوا» به عنوان یک درگاه (پورتال) منطقه‌ای عمل می‌کنند که دسترسی به خدمات گوناگون شهروندی را امکان‌پذیر می‌سازند‌. این خدمات دارای طیف وسیعی از صدور انواع گواهینامه تا دریافت اطلاعات پیرامون برنامه‌های متنوع و نیز شبکه شهروندان است‌. این درگاه به زنان امکان می‌دهد تا علاوه بر ادارهء این پایگاه‌ها توسط خودشان‌، از انعطاف‌پذیری و آسودگی در معاملاتی که سود دارد نیز بهره ببرند‌.این طرح علاوه بر پایگاه‌های مذکور‌، در مناطق دورافتادهء روستایی کیوسک‌های کامپیوتری تاسیس کرده که ساکنان می‌توانند به آن مراجعه کرده و به خدمات آن دسترسی یابند‌. با این حال آنچه مهم است این است که این پایگاه‌ها تحت مالکیت گروه‌های زنان خود سرپرست که در حال یادگیری کار با کامپیوتر و بسته‌های نرم‌افزاری هستند و همین امر سبب می‌شود قدرت مذاکره آنان نسبت به مردان در زمینه‌های اطلاعاتی مربوطه به حوزهء ICT’s نسبت به مردان ارتقا یابد‌.این مرکز با همکاری مراکز بین‌المللی مثل مرکز رایانهء ملی بریتانیا توانسته با آموزش و آزمون برای اعطای گواهینامه‌های بین‌المللی کامپیوتر ICDL به زنان شرکت‌کننده در کلاس‌ای آموزشی ICT’s اقدام کند.

سریلانکا

نزدیک به دو دهه است که دولت سریلانکا نیاز به استفاده از ICT’s برای توسعه اجتماعی و اقتصادی را تشخیص داده و ماحصل این تشخیص مجموعهء فعالیت‌هایی را شامل می‌شود که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به برنامه سیاست کامپیوتر ملی اشاره کرد‌. هر چند این برنامه با هدف کامپیوتر برای همه و از سال ۱۹۸۳ با برنامه‌ریزی دولتی شروع شد و باعث کسب نتایجی مثل رشد انفجارآمیز در زمینهء استفاده از تلفن همراه شد اما هنوز هم آماده‌سازی زیرساخت‌های مخابراتی مناسب در مناطق روستایی و حواشی شهرهای بزرگ یعنی همان نقاطی که دختران جوان و زنان بیش‌تری در آن زندگی می‌کنند‌، رشد قابل قبولی نداشته است‌.بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که تنها ۱۰ درصد جمعیت سریلانکا دارای سواد و دانش کامپیوتری هستند از این میان نیز تنها سه درصد قادر به استفاده از ایمیل و اینترنت هستند که اکثریت آنان نیز ساکن کلمبو هستند‌.دولت سریلانکا دستیابی به اهداف توسعهء هزاره در سال ۲۰۱۵ را به عنوان هدف اصلی فعالیت‌های خود در برنامهء The ICT’s Roadmap اعلام کرده که یکی از این اهداف _«برابری جنسیتی» است‌. با این هدف تمامی فعالیت‌های دولت سریلانکا در دو محور فعالیت‌های دولتی و غیردولتی دسته‌بندی می‌شوند‌. در محور فعالیت‌های دولتی‌، دولت می‌کوشد تا از ICT’s به عنوان اهرمی‌ برای توسعه استفاده کند و بتواند با به کارگیری آن در سراسر کشور‌، سطح استاندارد زندگی را ارتقا دهد‌. دولت در بخش آموزش با هدف تربیت شهروندان آشنا با ICT’s شروع به ایجاد فرصت‌های متعددی در مدارس و دانشگاه‌های ملی برای یادگیری زبان انگلیسی از یک سو و آموزش علوم کامپیوتر از سوی دیگر کرده است‌. این برنامه پس از اجرا در سال‌های اولیه با اعتراضات سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینه مسایل زنان روبه‌رو شد‌. اعتراض اصلی به این برنامه‌ها عدم توجه به جنسیت در سیاست‌گذاری‌ها بود‌. پس از این اعتراضات بود که دولت با گرفتن مشاوره از سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینهء زنان‌، برخی از فعالیت‌های خود در زمینه ICT’s را به این سازمان‌ها واگذار کرد‌. چندین NGO با هماهنگی با هم برنامه‌هایی برای گسترش ICT’s در مناطق روستایی اجرا کردند‌. Savodaya نام NGO پیشتاز در این برنامه است.

طبق این هماهنگی در فاز اول پروژه تمامی‌ روستاهای کشور با توجه به میزان جمعیت زنان و میزان بی‌سوادی زنان دسته‌بندی شدند و از بین آنان ۱۰۰ روستا در جنوب‌، شمال و شرق کشور که کم‌ترین دسترسی و بهره‌مندی از ICT’s را داشتند انتخاب شدند که این تعداد در انتهای سال ۲۰۰۷ به ۱۰۰۰ مرکز روستایی ارتقا خواهد یافت‌. مراکز دانش روستایی دارای امکاناتی مثل تلفن ثابت‌، فکس‌، اینترنت و‌… هستند و زنان می‌توانند در این مراکز آموزش به‌کارگیری هر یک از این تکنولوژی‌ها را از اعضای NGO ‌های یاد شده که به صورت دوره‌ای به روستاها سفر می‌کنند، بیاموزند‌. Savodaya تلاش می‌کند تا تعداد مراکز دانش روستایی را به ۱۲ هزار مرکز ارتقا دهد. علاوه بر این به دنبال پیاده‌سازی طرح روستای مجازی نیز هست تا بتواند با کمک گرفتن از تجهیزات Wireless پنج روستا را به صورت اینترانت به هم متصل کرده و از طریق ارتباط زنان این روستا‌ها با هم اقدام به خلق اجتماعات کوچک مجازی کند تا با قراردادن زنان روستایی در فضای مجازی آنان را نسبت به فواید آن آگاه سازد‌.هر چند هیچ‌یک از این برنامه‌ها با دید سودآوری دولتی و غیردولتی در حال اجرا و پیشگیری نیستند اما هم دولت و هم سازمان‌های غیردولتی با کنندگی Savodaya امیدوارند با کمک این برنامه زنان روستایی این کشور را با مزایای استفاده از ICT’s آشنا سازند چرا که هر دو بر این باورند که فراهم‌آوری محل از جمله الزامات اولیهء دسترسی و بهره‌مندی از مزایای ICT’s برای دختران و زنان است‌.

در حالی که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه دختران بیش‌تر از مقطع ابتدایی‌، ادامهء تحصیل نمی‌دهند و آموزش‌های ICT’s نیز اغلب در دوران تحصیلات متوسطه ارایه می‌شود بنابراین سطح سواد و دانش زنان از ICT’s و مزایای آن در سطوح پایین متوقف می‌شود، پس لازم است تا برنامه‌هایی برای آموزش زنانی که در سنین بالا هستند نیز اجرا شود‌.

ICT’s ابزاری است برای توانمندی و این راهی است که باید رفته شود تا تمامی‌ زنان بتوانند به مدد آن به استانداردهای یک زندگی خوب دست یابند.

روزنامه سرمایه
یازدهم مرداد ۱۳۸۶

نظرات بسته است