خارج شدن غربالگری ناهنجاریهای کروموزومی جنین از دسترس فقرا و روستاییان
اینکه حذف غربالگری با افزایش جمعیت همخوانی دارد یا نه، مشخص نیست با چه منطقی حذف غربالگری را با هدف افزایش جمعیت منطبق می‌دانند! آزمایش تشخیص ناهنجاریهای جنینی دستاوردی علمی بشری است و در همه جای دنیا برای پیشگیری از تولد بچه‌های معلول انجام می‌شود و هیچ ارتباطی به‌افزایش جمعیت ندارد. کشوری را سراغ نداریم که با هدف افزایش جمعیت، این آزمایشها را حذف کند. راهکاری که انتخاب شده هم غیرمرتبط است و هم خطرناک…
***
سیمین کاظمی: تا قبل از اینکه قانون جوانی جمعیت تصویب شود غربالگری جنینی از لحاظ ناهنجاری های کروموزومی در مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی انجام می‌شد. در این مراکز پزشک عمومی و ماما مستقرند و این خدمت همراه با سایر مراقبت‌های بارداری ارائه می‌شد. آزمایش های غربالگری در دو مرحله شامل هفته ۱۱ تا ۱۳ و ۱۵ تا ۱۷ بارداری به مادر توصیه و انجام می شد و نتایج در سامانه وزارت بهداشت موسوم به سیب ثبت می شد. غربالگری کاملا به صورت اختیاری بود. فقط ماما و پزشک به مادر باردار توضیح می دادند که چنین ناهنجاری ای ممکن است در جنین وجود داشته باشد و برای تشخیص آن، لازم است آزمایش انجام شود. این آزمایش ها تقریبا از شمول بیمه خارج بودند و زنهایی که توانایی پرداخت هزینه را داشتند انجام میدادند. بسیاری هم که بضاعت مالی نداشتند، انجام نمی دادند.
اگر نتایج غربالگری مثبت می شد، زن باردار به سطح ۲ مراقبت، یعنی پزشک متخصص ارجاع می شد تا ایشان برای آزمایش های تکمیلی تصمیم بگیرند و اگر تشخیص ناهنجاری کروموزمی جنین قطعی می شد، مادر می توانست تا پیش از ۱۹ هفتگی با مجوز پزشکی قانونی سقط قانونی انجام دهد. پس از تصویب قانون جوانی جمعیت، باور بر این شد غربالگری ممکن است باعث شود مادران باردار به صورت غیرضروری جنین خود را سقط کنند و بارداری به انتها نرسد و از دست برود و جمعیت افزایش نیابد. این آزمایشها هرگز اجباری نبوده و در سطح ۱ مراقبت سلامت به زن باردار توصیه می شد و او تصمیم می گرفت انجام بدهد یانه.
در حال حاضر با تصویب قانون جوانی جمعیت، غربالگری ناهنجاریهای جنین از مراقبت سطح ۱ برداشته شده و پزشک و ماما حق ندارند به مادر پیشنهاد یا آموزش بدهند که ممکن است جنین دچار ناهنجاری باشد. این کار به سطح ۲ یعنی پزشک متخصص سپرده شده است. اما در بسیاری از مناطق به خصوص روستاها و استانهای محروم، پزشک متخصص وجود ندارد و پزشکان عمومی و ماما ها ارائه خدمت می دهند، و نیز بخش قابل توجهی از جمعیت توان مراجعه به پزشک متخصص را ندارند تا ببینید غربالگری برایشان لازم است یا نه. در شهرها هم دسترسی به پزشک متخصص نسبت به پزشک عمومی سخت‌تر است و ممکن است فقرا نتوانند به متخصص ها مراجعه کنند. این دستورالعمل حذف غربالگری از سطح ۱ مراقبت، آزمایشهای مربوطه را از دسترس فقرا، روستاییان و اشخاص دور از مرکز خارج کرده است.
آزمایشهای غربالگری بسیار گران‌قیمت است و بیمه هم بخش اندکی از آن را می پردازد و بقیه هزینه به دوش خانواده هاست. حتی وقتی در سطح ۱ مراقبتها این آزمایشات پیشنهاد می شد، این دغدغه بود که چرا این آزمایشات رایگان نمی شود. در حال حاضر پوشش بیمه ای فراگیر وجود ندارد و برای بیمه شدگان هم تنها مبالغ جزیی را بیمه تقبل می کند.
اینکه حذف غربالگری با افزایش جمعیت همخوانی دارد یا نه، مشخص نیست با چه منطقی حذف غربالگری را با هدف افزایش جمعیت منطبق می دانند. هدف از غربالگری این است که جنین سالم باشد ولی ظاهرا قرار است در قانون جوانی جمعیت، جمعیت به هر قیمتی و به هر شکلی افزایش پیدا کند ولو به قیمت افزایش معلولیتها. چقدر حذف غربالگری به این هدف کمک می کند؟ شاید تعداد بارداریهای به انتها رسیده بیشتر می شود ولی نتیجه آن است که تعداد بچه های معلول بیشتر خواهد شد و در آینده تاثیرات این قانون بیشتر دیده می شود.
به مشکلات حذف غربالگری اشاره شد که از سطح ۱ مراقبتها خارج شده و باعث می شود آگاهی عمومی کاهش یابد و مردم در جهل و بیخبری باشند. این به طور کلی کار خطرناکی است و باعث افزایش معلولیتها می شود. وقتی آزمایشها از سطح یک مراقبت خارج می شود، حالت طبقاتی پیدا می کند و کسانی که پول پرداخت آزمایش و توان مراجعه به متخصص و دسترسی به پزشک متخصص را دارند می توانند آزمایش غربالگری را انجام دهند و بخشهای فقیر و افرادی که در مناطق کمتر برخوردار زندگی می کنند با افزایش احتمال وقوع تولد بچه معلول مواجه هستند. افزایش معلولیت ها را در آینده شاهد خواهیم بود که سرنوشت تلخ و تاسف آوری است. یعنی در حالیکه می شود از وقوع معلولیت پیشگیری کرد، این امر نادیده گرفته می شود.
آزمایش تشخیص ناهنجاریهای جنینی دستاوردی علمی بشری است و در همه جای دنیا برای پیشگیری از تولد بچه های معلول انجام می شود و هیچ ارتباطی به افزایش جمعیت ندارد. کشوری را سراغ نداریم که با هدف افزایش جمعیت، این آزمایشها را حذف کند. راهکاری که انتخاب شده هم غیرمرتبط است و هم خطرناک.
سیمین کاظمی (گفتگو با خبر آنلاین)
@drsiminkazemi
۳۱ فروردین ۱۴۰۱