بررسی تاریخ دویست سال گذشته نشان می‏دهد که زنان و جنبش های مبارزاتی آنها در جوامع مختلف، برای رسیدن به حق رای خود بیش از ۷۰ سال تلاش کرده اند. در بسیاری از جوامع مثل امریکا، ابتدا برخی مناطق و ایالت ها حق رای زنان را به رسمیت شناختند.

****************
حق رای زنان در طول تاریخ

تدوین و ترجمه: بنفشه جمالی- کسب حق رأی برای زنان، که همان حق شرکت در انتخابات می باشد را می توان از مهمترین مراحل اولیه تکامل جنبش های برابرخواه و مدافع حقوق زنان برشمرد. بررسی تاریخ دویست سال گذشته نشان میدهد که زنان و جنبش های مبارزاتی آنها در جوامع مختلف، برای رسیدن به حق رای خود بیش از ۷۰ سال تلاش کرده اند. در بسیاری از جوامع مثل امریکا، ابتدا برخی مناطق و ایالت ها حق رای زنان را به رسمیت شناختند. به طور مثال در سال ۱۷۷۶ زنان برای نخستین بار در ایالت نیوجرسی امریکا به حق رأی محدود دست یافتند. اگرچه هنگامیکه این خواسته به صورت یک جریان اجتماعی گسترده در سطح جامعه امریکا مطرح شد، این حق رای لغو گردید.

تغییر شرایط اجتماعی، رشد و گسترش سطوح آموزشی زنان و مشارکت آنها در جنبش های اجتماعی را می توان از مهمترین عواملی که منجر به پیدایش “جنبش های کسب حق رای برابر با مردان” طی قرن ۱۹ میلادی گردید برشمرد. در اواخر قرن نوزده میلادی گروهی از زنان در بریتانیا جنبشی را به راه انداختند به نام “سافرجت ها” یا همان مدافعان به دست آوردن حق رای برابر زنان با مردان که این گروه در اوایل قرن بیستم با گسترش اتحادیه های کارگری که به دست آوردن حق رای زنان را به عنوان یکی از خواسته های خود مطرح نمود، با اقبال عمومی مواجه گردید. نیوزلند اولین کشوری بود که در سال ۱۸۹۳ به طور رسمی حق رای زنان را به رسمیت شناخت. تا کنون بیش از ۱۴۶ کشور در سراسر جهان حق رای زنان را به رسمیت شناخته اند و این روند در طول پنجاه سال گذشته با تغییر و استقلال بسیاری از جوامع آسیایی و افریقائی روند صعودی پیدا کرده است به طوریکه حتی بسیاری از جوامع عربی نظیر عراق، بحرین، یمن و کویت هم طی سالهای اخیر به زنان اجازه شرکت در انتخابات را داده اند. اگر چه هنوز هستند کشورهایی نظیر عربستان سعودی که زنان را از حق شرکت در انتخابات و مشارکت در فعالیت های سیاسی محروم می نمایند.

در ادامه اشاره کوتاهی به روند کسب حق رأی زنان در کشورهای مختلف با در نظر گرفتن گزارش اخیر ارائه شده از سوی سازمان ملل و منتشر شده در روزنامه گاردین به چگونگی اعطای این حق در برخی از کشورهای مذکور می پردازیم:

زنان کشورهایی که به حق رأی دست پیدا کرده اند:

۱۸۹۹-۱۸۹۰

۱۸۹۹-۱۸۹۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۸۹۳
نیوزلند

نیوزلند نخستین کشوری بود که در سال ۱۸۹۳ اعلام نمود که حق رأی زنان به صورت کامل را به رسمیت شناخته است. در سال ۱۸۹۳، قانون انتخابات به نفع مشارکت سیاسی زنان تغییر یافت و در این سال زنان برای نخستین بار در انتخابات ملی این کشور شرکت کردند. اما زنان حق کاندید شدن نداشتند و تنها می توانستند در انتخابات به مردان رآی بدهند. حق زنان برای کاندید شدن در انتخابات در این کشور در سال ۱۹۱۹ اتفاق افتاد. کیت شپرد و ماری آن مولر از مهم‌ترین رهبران هواخواه حق رأی زنان در نیوزیلند می باشند.

۱۹۰۹-۱۹۰۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۰۲، ۱۹۶۲
استرالیا

۱۹۰۶

فنلاند

استرالیا، نخستین کشوری بود که در قرن بیستم حق رأی زنان را به رسمیت شناخت. هرچند به علت نگاه تبعیض آمیز حاکم در آن زمان تنها زنان سفید پوست حق مشارکت در انتخابات را داشتند.

۱۹۱۹-۱۹۱۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۱۳
نروژ

۱۹۱۵
دانمارک

۱۹۱۵
ایسلند

۱۹۱۷
کانادا

۱۹۱۹
لیتوانی

۱۹۱۸
مجارستان

۱۹۱۸
قرقیزستان

۱۹۱۸
بریتانیا

۱۹۱۸
لهستان

۱۹۱۸
اتحاد جماهیر شوروی

۱۹۱۸
اتریش

حق رأی زنان در بریتانیا در اواخر قرن ۱۹ گروهی از زنان در بریتانیا جنبشی را به راه انداختند به نام “سافرجت ها” یا همان طرفداران و مدافعان حق رأی برای زنان. این گروه تا پایان قرن ۱۹ بیش از ۴۰ دادخواست به پارلمان بریتانیا ارائه دادند که این دادخواست ها به بهانه هایی نظیر کمبود وقت و مخالفت گروهی در پارلمان مبنی بر عدم دخالت زنان در سیاست که معتقد بودند می تواند موجب ازبین رفتن ثبات خانواده گردد، رسیدگی نمی گردید. با گسترش اتحادیه های کارگری در اوایل قرن ۲۰ و اعلام خواست حق رای برای زنان به عنوان یکی از خواسته های این اتحادیه، سافرجت ها وارد مرحله جدیدی شدند. در سال ۱۹۰۸ در لندن راه پیمائی برپا گردید که در آن بیش از ۵۰۰ هزار زن مدافع کسب حق رأی زنان در آن شرکت نمودند که به دستگیری تعدادی از زنان سخنران منجر گردید. با شروع جنگ جهانی سافرجت ها فعالیت خود را متوقف ساخته و به کارهای خیریه برای جنگ پرداختند و سرانجام فشار اتحادیه های کارگری و مذاکرات سافرجت ها و سیاست های آنها در زمان جنگ موجب گردید که در سال ۱۹۱۸، بریتانیا حق رأی زنان را با شرایط خاص به رسمیت بشمارد. تنها زنان متأهل، خانه دار و افراد بالای سی سال حق شرکت در انتخابات را داشتند.

۱۹۲۹-۱۹۲۰

۱۹۱۹-۱۹۱۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۲۰
آلبانی

۱۹۲۰
ایالات متحده امریکا

۱۹۲۰
جمهوری چک

۱۹۲۰
اسلواکی

۱۹۲۱
ارمنستان

۱۹۲۱
آذربایجان

۱۹۲۱
تاجیکستان

۱۹۲۱
قزاقستان

۱۹۲۱
ترکمنستان

۱۹۲۹
رومانی

۱۹۲۹
اکوادور

حق رأی زنان در ایالات متحده آمریکا
در سال ۱۸۲۰ بیش از ۲۰۰۰ زن آمریکایی به دولت ایالات متحده آمریکا داخواستی مبنی بر اعطای حق رأی به زنان ارائه کردند که با بی اعتنائی از سوی دولت امریکا مواجه گشت. دراین سالها هریت استتون پلاچ اتحادیه سیاسی زنان را تشکیل داد و در سال ۱۹۱۰ از رهبران انجمن ملی امریکائی حق رای زنان دعوت کرد که در راه پیمائی برگزار شده در نیویورک شرکت کنند. آلیس پل و لوسی برنز که در جنبش زنان درانگلستان فعالیت داشتند بعد از بازگشت به امریکا به فعالیت های خود در زمینه کسب حق رأی برای زنان ادامه دادند. در سال ۱۹۲۰ ویلسون رییس جمهور ایالات متحده، نوردهمین متمم قانون اساسی آن کشور را به مجلس سنا ارائه کرد که بر اساس آن تمام زنان ایالات متحده آمریکا برای اولین بار حق رأی برابر با مردان یافتند. و به این ترتیب زنان بعد از ۷۱ سال تلاش توانستند به یکی از بزرگترین و محوری ترین خواسته های خود یعنی به دست آوردن حق برابر رأی با مردان دست پیدا کنند.

۱۹۳۹-۱۹۳۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۳۰
ترکیه

۱۹۳۰
افریقای جنوبی

۱۹۳۲
برزیل

۱۹۳۱
اسپانیا

۱۹۳۱
سریلانکا

۱۹۳۱
پرتغال

۱۹۳۱،۱۹۴۹
شیلی

۱۹۳۲
تایلند

۱۹۳۲
مالدیو

۱۹۳۴
کوبا

۱۹۳۵
میانمار

حق رأی زنان در ترکیه:
آتاتورک در سال ۱۹۲۸ دولت ترکیه را دولتی سکولار اعلام کرد. در چارچوب گسترش اصلاحات آتاتورک، ابتدا زنان در سال ۱۹۳۰ برای اولین بار توانستند در انتخابات شرکت کنند و در سال ۱۹۳۴ به حق کاندید شدن و شرکت در انتخابات به طور کامل دست پیدا کردند.

۱۹۴۹-۱۹۴۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۴۱
پاناما

۱۹۴۳
جمهوری دومینیکن

۱۹۴۴
فرانسه

۱۹۴۴
جامائیکا

۱۹۴۴
بلژیک

۱۹۴۵
ایتالیا

۱۹۴۵
اندونزی

۱۹۴۵
سنگال

۱۹۴۵
ژاپن

حق رأی زنان در ایتالیا
در سال ۱۹۱۹ زنان ایتالیایی نخستین دادخواست خود را جهت به دست آوردن حق رأی برابر با مردان به مجلس ایتالیا ارائه نمودند .با به قدرت رسیدن موسولینی، زنان از شرکت در انتخابات منع شدند. پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵، زنان ایتالیا توانستند به حق رأی برابر با مردان دست پیدا کنند.

حق رأی زنان در ژاپن
ایشیواکا فوسائه، در سال ۱۹۱۹ انجمن حامیان کسب حق رأی برابر با مردان را تأسیس نمود. در سال ۱۹۲۰ یکی از دو حزب اصلی ژاپن، از حق رأی زنان پشتیبانی کرد. در سال ۱۹۲۴ ارتش ژاپن به سرکوب تمامی جنبش‌های اجتماعی مردم‌سالاری و فمنیستی پرداخت. تغییرات و تحولات سیاسی بوجود آمده در سطح بین المللی بسیاری از کشورها پس از پایان جنگ جهانی دوم از جمله ژاپن موجب گردید که بسیاری از این کشورها حق رأی زنان را به رسمیت بشمارند. دولت ژاپن در سال ۱۹۴۸، در قانون اساسی جدید خود حق رأی برابر زنان را به رسمیت شناخت.

۱۹۵۹-۱۹۵۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۵۰
هائیتی

۱۹۵۰
هند

۱۹۵۱
نپال

۱۹۵۱
دومینیکن

۱۹۵۲

لبنان

۱۹۶۹-۱۹۶۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۶۰
قبرس

۱۹۶۰
گامبیا

۱۹۶۱
پاراگوئه

۱۹۶۲
الجزیره

۱۹۶۲
ایران

حق رأی زنان در ایرانپیروزی انقلاب مشروطه در ایران عملاً دستآورد و موفقیتی را برای زنان به همراه نداشت. پس از بازگشایی نخستین مجلس شورای ملی درسال ۱۳۲۴ ، در ماده ۴ نخستین نظام نامه انتخابات این مجلس زنان نخستین گروه ممنوع شده از شرکت در انتخابات بودند که از آنها یاد شده بود. زنان، دیوانگان، اتباع خارجی، متکدیان و گدایان و افراد زیر ۲۰ سال به موجب این ماده حق شرکت در انتخابات را نداشتند. در سال ۱۳۲۹ در دور دوم مجلس شورای ملی ماده ۴ نظام نامه انتخابات مورد بررسی و اصلاح قرار گرفت. در این جلسه، محمدتقی وکیل‌الرعایا نماینده مردم همدان از حق رأی زنان پشتیبانی کرد و از دیگر نمایندگان دلیل مخالفتشان را جویا شد. سید حسن مدرس از مخالفان حق رای زنان دلیل خود را چنین عنوان کرد:” الرجال قوامون علی النساء” خداوند این قابلیت را در زنان قرار نداده که لیاقت حق انتخاب داشته باشند. و اضافه کرد که اعطای حق رأی به زنان به بی‌ثباتی سیاسی، فساد مذهبی و هرج و مرج اجتماعی منجر خواهد شد. در اردیبهشت ۱۳۳۰ دولت مصدق در پیش نویس لایحه انتخابات حق رای برای زنان را به رسمیت شناخت. اما شاخه مذهبی جبهه ملی، سازمان فداییان اسلام، آیت الله کاشانی و بسیاری از روحانیون دیگر با خواسته های زنان به مخالفت برخاستند. کاشانی اعلام کرد که دولت باید از اعطای حق رای به زنان جلوگیری کند چرا که وظیفه اصلی زنان خانه داری و تربیت فرزندان در محیط خانه است. به سبب همین مخالفتها دولت مصدق عقب نشینی کرد و حق رای زنان از پیش نویس لایحه انتخابات حذف شد. در ۱۹ دی ماه ۱۳۴۱ محمدرضا شاه طرح شش ماده ای خود معروف به “انقلاب سفید” را اعلام نمود. یکی از این اصول شش گانه لایحه اصلاحی قانون انتخابات اعطای حق رای به زنان بود. پس از اعلام این اصول قرار شد که در ششم بهمن ۱۳۴۱ این طرح شش ماده ای به رفراندوم گذاشته شود. در دوم بهمن ۱۳۴۱ تظاهرات وسیعی توسط مخالفان علیه برنامه شش ماده ای برگزار شد. روحانیون آن را تقبیح کردند و رفراندوم را ضد مشروطیت دانستند. دولت تا یک روز قبل از رفراندوم نظر خود را در ارتباط با شرکت زنان در انتخابات اعلام نکرد. اما نهایتاً فرمان تساوی حق رأی زنان و مردان توسط محمدرضا پهلوی صادر گردید و در روز ششم بهمن ۱۳۴۱ برای نخستین بار زنان اجازه شرکت در انتخابات را پیدا کردند. در ۱۲ اسفند ۱۳۴۱ دولت فرمانی را مبنی بر به رسمیت شناختن حق رأی زنان صادر کرد و اعلام نمود که ماده ۱۳ قانون انتخابات که مانع رأی زنان بود لغو و واژه “مرد” از ماده های ۶ و ۹ قانون انتخابات به منظور همسویی با روح مشروطه حذف خواهد شد.

۱۹۷۹-۱۹۷۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۷۱
سوئیس

۱۹۷۱
بنگلادش

۱۹۷۳
بحرین

۱۹۷۴
یمن

حق رأی زنان در بحریننخستین انتخابات بحرین در سال ۱۹۷۳ برگزار شد که در آن تنها مردان حق رأی داشتند. در سال ۲۰۰۲، دولت بحرین برای نخستین بار از مشارکت سیاسی زنان در انتخابات پشتیبانی کرد؛ در انتخابات شورای شهر که در همان سال برگزار شد، زنان حق انتخاب کردن و انتخاب شدن داشتند در حال حاضر زنان بحرینی از حق رأی در انتخابات شوراهای محلی و مجلس برخوردارند.

۱۹۸۹-۱۹۸۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۸۰
عراق

۱۹۸۶
جمهوری مرکزی افریقا

۱۹۹۹-۱۹۹۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۱۹۹۴
عمان

حق رأی زنان در عمانزنان در عمان به صورت رسمی در سال ۱۹۹۴ به حق رای دست پیدا کردند اما در انتخابات مجلس شورا عمان که در سال ۲۰۰۳ انجام پذیرفت، زنان برای نخستین بار اجازه شرکت داشتند. در این انتخابات ۹۵ هزار زن عمانی شرکت کردند و پانزده زن نامزد انتخابات بودند.

۲۰۰۹-۲۰۰۰

سال تصویب حق رای
نام کشور

۲۰۰۳
قطر

۲۰۰۵
کویت

۲۰۰۶
*امارات متحده عربی

*در امارات متحد عربی حق رای چه برای زنان و چه برای مردان محدود می باشد.

محرومیت ها یا مشروط بودن شرکت در انتخابات برای زنان:

برونی دارالسلام: از سال ۱۹۶۲ حق رای زنان و مردان جهت شرکت در انتخابات مجلس لغو گردید و تنها مجاز به شرکت در انتخابات محلی می باشند.

لبنان: داشتن حداقل سواد ابتدایی برای زنان جهت شرکت در انتخابات الزامی است در حالیکه برای مردان این محدودیت وجود ندارد.

عربستان سعودی: دولت عربستان سعودی تا کنون حق رأی زنان را در انتخابات‌ها به رسمیت نشناخته است. در سال ۲۰۰۵ اولین انتخابات محلی دراین کشور برگزار گردید که زنان اجازه شرکت در آن را نداشتند. علمای وهابی این تصمیم دولت را تایید کرده و رأی دادن زنان را موجب فساد و خلاف عفت دانسته‌اند. رییس دولت عربستان سعودی اعلام کرد که زنان فاقد صلاحیت لازم برای قضاوت درباره نامزدهای انتخاباتی هستند. هر چند برخی دیگر از نمایندگان اظهار کردند که ممنوعیت رأی در عربستان سعودی به این دلیل است که اکثر زنان این کشور شناسنامه ندارند.

منابع:

•روزنامه گاردین
•سناتور- نوشین احمدی خراسانی/ پروین اردلان
•جنس دوم- شماره ۵ نوشین احمدی خراسانی
•مبارزه زنان برای حق رای به روایت سناتور(۱) مونا عروجی
•ویکیپدیا

تا قانون خانواده برابر ـ ۲۰ شهریور

نظرات بسته است