روایت تجربه‌زیسته زنی از طبقه متوسط تهران
زنان تاکتیک ثابتی برای مبارزه ندارند بلکه هر یک با توجه به موقعیت خود تاکتیک‌های خاص خود را خلق می‌کنند؛ زیست روزمره زنان ترکیبی از مقاومت، مبارزه و پیشروی در برابر باور‌ها و انگاره‌های جنسیت‌زده‌ای است که سرشار از باید و نباید‌ها برای زنان است. باید و نباید‌هایی که برای کنشگری و حضور زنان مرز تعیین می‌کند، موقعیت آن‌ها را هم در سپهر عمومی و هم در سپهر خصوصی متزلزل می‌کند…
***
سبا قنبری- عضو گروم مطالعات زنان
📍به محض اتمام لیسانس ازدواج می کند، قصد دارد ادامه تحصیل دهد اما خانواده شوهر مدام به او گوشزد می‌کنند که هر چه زودتر باید بچه بیاوری… الان در بهترین سنین باروری قرار داری… مادر شدن واجب‌تره یا درس خوندن؟!
🔹تفکری که هستی وجودی زن را در مادری خلاصه می‌کند و آن را بایدی در زندگی همه زنان می‌داند؛ انتظار دارد که زنان قید تمامی امتیازاتی که می‌توانند در عرصه عمومی به دست بیاورند بزنند و فقط به نقش‌های جنسیتی همسری و مادری بسنده کنند.
📍او اما با پیشروی آرام موانع را پشت سر می‌گذارد و ادامه تحصیل می‌دهد. ارشد را تمام می‌کند. می‌خواهد دکتری بخواند. این بار به جای گوشزد کردن به او تهمت می‌زنند که حتما نازا هستی که باردار نمی‌شوی…
📍او بار دیگر موانع را دور می‌زند، مقاومت می‌کند و دکترا قبول می‌شود. سال آخر دکتری و در بحبوبه به اتمام رساندن رساله دکتری ناخواسته باردار می‌شود و تصمیم می‌گیرد بچه را نگه دارد. بارداری سختی را پشت سر می‌گذارد. استاد راهنما او زن است. انتظار می‌رود وضعیت هم‌جنس خود را بهتر درک کند اما جواب او به درخواست دانشجویش مبنی بر دادن مهلت برای به اتمام رساندن رساله و برگزاری جلسه دفاع این است: الان چه وقت حامله شدن بود!
📍او بار دیگر مقاومت می‌کند و موانع را پشت سر می گذارد و مدرک دکتری خود را می‌گیرد. بار دیگر زمزمه‌ها شروع می‌شود. کی دومی را به دنیا میاری؟!
📍او اما به دنبال استخدام در دانشگاه است. در جلسه مصاحبه استخدامی، مردی که عضو هیئت علمی دانشگاه است با تفکری مردسالارانه می‌گوید:«چرا انقدر خودتو اذیت می کنی؟ بشین خونه بچه‌داری و شوهر‌‌داریت رو بکن…چرا اومدی دنبال استخدام…بالاخره شوهرت که خرجیتو میده…شما زن‌ها چرا انقدر خودتونو برای شاغل شدن اذیت می‌کنید …»
📍او بار دیگر مقاومت می‌کند و ادامه می‌دهد اما این بار در برابر فضای مردسالارانه حاکم بر دانشکده فنی شکست می‌خورد. موفق نمی‌شود عضو هیئت علمی شود چون در جامعه‌ای زندگی می‌کند که نان‌آوری وظیفه‌ای مردانه و موقعیت نان‌خور بودن موقعیتی زنانه قلمداد می‌شود. جامعه‌ای که در آن اولویت استخدام باید با مردان باشد چون قرار است خرج یک خانواده را بدهند. او اما در خانه نمی‌نشیند، شغلی دیگر را علی‌رغم مخالفت همسرش انتخاب می‌کند و ادامه می‌دهد.
📍با مشاجره موفق می‌شود حق طلاق و خروج از کشور را بگیرد. اذعان می‌کند که از وقتی این حقوق را گرفته است در زندگی مشترک دارای احترام بیشتری است، تا تقی به توقی می‌خورد همسرش به او نمی‌گوید طلاقت می‌دهم. چرا که دیگر حقی را که به ناحق فقط در اختیار او بود، حال در اختیار طرف مقابل هم هست و او دیگر نمی‌تواند از حق یک طرفه خود سو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ءاستفاده کند. او می‌گوید:«برای همه چیز جنگیدم، برای درس خوندن، برای کار کردن، برای حق طلاق گرفتن، برای در اختیار گرفتن بدن خودم که هر وقت دلم خواست بچه‌دار بشم…»
🔸زیست روزمره زنان ترکیبی از مقاومت، مبارزه و پیشروی در برابر باور‌ها و انگاره‌های جنسیت‌زده‌ای است که سرشار از باید و نباید‌ها برای زنان است. باید و نباید‌هایی که برای کنشگری و حضور زنان مرز تعیین می‌کند، موقعیت آن‌ها را هم در سپهر عمومی و هم در سپهر خصوصی متزلزل می‌کند.
🔸زنان اما ابژه‌ای منفعل نیستند بلکه به مثابه سوژه‌ای فعال راه‌هایی را برای گریز خلق می‌کنند و این چنین مناسبات جنسی و جنسیتی جامعه را تغییر می‌دهند. برای گرفتن شروط ضمن عقد مبارزه می‌کنند و آن را به یک رویه در مناسبات ازدواج تبدیل می‌کنند. برای به دست آوردن موقعیت اقتصادی در جامعه تلاش می‌کنند مردسالاری حاکم بر فضای بازار کار را بشکنند، در صورت شکست راه‌های دیگری را برای کنشگری اقتصادی انتخاب می‌کنند. زنان تاکتیک ثابتی ندارند بلکه هر یک از آن‌ها با توجه به موقعیت خود تاکتیک‌های خاص خود را خلق می‌کنند.
کانال علمی مطالعات زنان
۲۷ دی ۱۴۰۳