با سعید مدنی، جامعه‌شناس زندانی بیشتر آشنا شویم
در میان تصاویر نوروزی سال۱۴۰۴، عکسی است که خانواده جامعه‌شناس زندانی دکتر سعید مدنی برایش سفره هفت سین در پشت شیشه کابین ملاقات چیده بود.
این تصویر برایم به‌عنوان یک دانش‌آموخته جامعه‌شناسی و پژوهش گر این میدان، معنای بسیاری دارد: عشق، قدرت بی صدایان، هم‌کنشی صمیمانه، همبستگی با نوروز، مقاومت مدنی خشونت پرهیز، هزینه انتقادی بودن جامعه‌شناسی، فرادستان قدرت مدار ناشکیبا، آرامش درون، و شور زندگی…/
***
در این روزها زیاد به سعید مدنی، کنش های جامعه‌شناختی او، برخورد متولیان حاکم با هشدارها و تحلیل های وی و آزادی پس از بیان برای یک دانشمند علوم اجتماعی؛ می‌اندیشم. و اینکه جامعه ما، چقدر سعید مدنی را می‌شناسد؟
به بهانه‌ی ۱۴ فروردین، روزی که دکتر سعید مدنی پس از سپری کردن حدود یکسال از دوره ۹ ساله* محکومیت خود از زندان اوین به زندان دماوند انتقال داده شد، بر آن شدم تا کمی وی، آثار و پژوهش هایش را به دوستان و خوانندگان همراه معرفی کنم:
سعید مدنی متولد ۱۳۳۹ جامعه شناس، جرم شناس و پژوهشگر اجتماعی است که به عنوان کنشگری با مسئولیت اجتماعی در عرصه عمومی و البته همواره با رویکرد جامعه‌شناسانه شناخته می شود. او چند رشته‌ای درس خوانده ( ریاضیات، روان شناسی، علوم تربیتی، جامعه‌شناسی و جرم شناسی) و حاصل کاوش جامعه‌شناختی او درباره‌ی ایران؛ آثاری دقیق و عمیق از موقعیت نظام اجتماعی در چند دهه‌ی اخیر است.
وی عضو گروه مسائل و آسیب‌های اجتماعی انجمن جامعه‌شناسی ایران و استاد و عضو گروه پژوهشی رفاه اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، سردبیر فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی و از بنیان‌گذاران نشریه توقیف شده ایران فردا بوده است.
مدنی نخستین بار در اسفند ۱۳۷۸ همراه با برخی از اعضای شورای فعالان ملی- مذهبی بازداشت و به تحمل حبس محکوم شد و پس از آن در چند نوبت مجددا بازداشت و محکوم به زندان شده است.
حسن رفیعی، دانشیار بازنشسته دانشکده علوم توانبخشی و سلامت روانی که سابقه همکاری چندین‌ساله با سعید مدنی داشته چنین می‌گوید:
« سعید مدنی در حالی بازداشت و زندانی است که پژوهش‌های او می‌توانست مانع از رخ‌دادن رویداد‌های کنونی در ایران شود. این روزها همه از خشونت می‌نالند و می‌گویند چه بر سر جامعه ایرانی آمده که به این روزگار دچار شده و این در حالی است که چند سال قبل سعید مدنی در پژوهش‌هایی درباره خشونت نسبت به این مسئله هشدار داده بود. آن پژوهش‌ها در زمان خودش اجازه انتشار نیافتند و حالا کار به جایی رسیده که همه از خشونت می‌نالند. ویژگی استادانی همچون سعید مدنی این بود که رویداد‌هایی را پیش‌تر می‌دید که کسی نمی‌دید و درباره آن هشدار می‌داد. به جای شنیدن این هشدارها در زمان مناسب، اما مدام تلاش شد چهره‌هایی مانند او محدود شوند»( فرارو، دی ۱۴۰۱).
این نکته‌ای است که محمود بهزادی‌راد، وکیل سعید مدنی نیز به آن اشاره می‌کند: «سعید مدنی در زمان بازداشتش تاکنون سه بار محل مشورت ضابطان و مدیران بلند‌پایه یک وزارتخانه برای کنترل خشونت قرار گرفته و از او درباره خشونت‌های موجود در جامعه چاره‌جویی کردند و مدنی هم در پاسخ گفته ابتدا باید خشونت دولتی متوقف شود و برای معترضان حقی در نظر گرفته شود»( همان).
برخی از ویژگی‌های سعید مدنی به‌عنوان یک جامعه‌شناس و پژوهش گر:
۱- پژوهش محور بودن در مطالعات و تحلیل ها
۲- رعایت بی‌طرفی علمی و نداشتن سوگیری
۳- توصیف و تحلیل مسایل و پدیده‌های نظام اجتماعی ایران بر اساس داده‌های عینی و مشاهدات میدانی
۴- جسارت و شجاعت واکاوی مسائل و پدیده‌های اجتماعی تابو و ممنوعه و تبدیل آن‌ها به موضوعات پژوهشی و قابل بررسی اجتماعی مانند: روسپیگری، خشونت علیه کودکان، اعتیاد
۵- توانمندی و مهارت رعایت اخلاق حرفه‌ای در پژوهش‌های گروهی
۶- ایران دوستی و نگرانی برای این کشور
۷- آگاهی بخشی عمومی با زبان پژوهشی برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به منظور بهبود و سلامت جامعه
۸- هشدار به حاکمیت و متولیان سیاست‌گذار برای نجات ایران با زبان علم انتقادی جامعه‌شناسی
۹- کنش و رفتار بر اساس رواداری، خشونت پرهیزی، فروتنی و منطق گفت‌وگو
۱۰- دوری از هیاهو و رفتارهای هیجانی، و کنشگری معطوف به هدف و عقلانیت
برخی از آثار سعید مدنی:
۱- خشونت علیه کودکان در ایران، نشر آشیان
۲- بررسی آسیب‌های اجتماعی روسپیگری، نشر یادآوران
۳- جامعه‌شناسی روسپیگری، نشر کتاب پارسه
۴- علیه خشونت، نشر کتاب پارسه
۵- ضرورت مبارزه با پدیده فقر و نابرابری در ایران، نشر آگاه
۶- جامعه شناسی اعتیاد، نشر کتاب پارسه
۷- اعتیاد در ایران، نشر ثالث
۸- جامعه مدنی و کرونا، نشر کتاب پارسه
۹- جنبش‌های اجتماعی، جف گودوین، ترجمه سعید مدنی، نشر بازتاب
۱۰- جنبش‌های اجتماعی و دموکراتیزاسیون جف گودوین، ترجمه سعید مدنی، نشر روزنه
۱۱- روانشناسی و تغییرات اجتماعی استوارد تیزر ترجمه سعید مدنی، نشر دانژه
۱۲- گزارش : آتش خاموش/ نگاهی به اعتراضات آبان ۹۸، با همکاری پژوهشگران، موسسه رحمان
۱۳- اطلس زنان در جهان و ایران (به‌همراه مهدی خدایی)، انتشارات روزنه
۱۴- علیه اعدام( پس از چاپ، توقیف و از بین رفت)
۱۵- گزارش: مظاهرات سلمیه، اعتراضات خوزستان ۱۴۰۰، موسسه رحمان
۱۶- جزوه‌ای با عنوان «صد سال و صد روز: درباره خیزش مهسا» که سال ۱۴۰۱ در زندان نگاشته شد.
به امید آزادی سعید مدنی و شناخت دقیق‌تر و مستقیم او از راه پژوهش‌ها و کنش‌های جامعه‌شناسانه وی در میان مردم و زندگی معمولی روزمره.
فریبا نظری- انجمن جامعه شناسی ایران
۱۶ فروردین ۱۴۰۴