فقر گذرگاه بی‌سوادی
تداوم فقر و محرومیت‌های اقتصادی و اجتماعی انسان نتیجه افزایش کم‌سوادی و بازماندگی از تحصیل است؛ هرچه دانش، آگاهی و مهارت‌های زندگی کمتر باشد تحمل و تاب‌آوری در برابر آسیب‌های اجتماعی نیز کمتر است. البته محرومیت زدایی، دست‌یابی به رفاه اجتماعی و اصلاح ساختار آموزشی از راهکارهای جلوگیری از ترک تحصیل هستند…
***
سیمین کاظمی: تحصیل یکی از عواملی است که در تحرک اجتماعی نقش دارد و افراد می توانند با تحصیل موقعیت خود را در سلسله مراتب اجتماعی بهبود ببخشند. با ترک تحصیل این چشم انداز تاریک و این امکان سلب می شود. بازماندگی از تحصیل عموماً در زمینه فقر و محرومیت های اقتصادی و اجتماعی رخ می دهد. در واقع با افزایش بازماندگی از تحصیل چرخه فقر و محرومیت تداوم پیدا می کند.
🔻کم سوادی و ترک تحصیل موجب می شود شخص در برابر آسیب های اجتماعی تاب آوری کمتری داشته باشد و بیشتر از افراد تحصیلکرده در معرض آسیب های اجتماعی قرار بگیرد. با ترک تحصیل، فرد از آگاهی و از دانش کمتری برخوردار است و بعضی مهارت زندگی را کسب نمی کند و از آنجا که معمولاً در زمینه اقتصادی اجتماعی پایینی تحصیل را ترک کرده است، احتمال اینکه در یک شبکه اجتماعی آسیب‌زا قرار بگیرد بیشتر است. چنانکه در پژوهش ها می بینیم اعتیاد، روسپیگری و جرائم مرتبط با فقر بیشتر در میان افراد کم سواد مشهود است. موضوع دیگر این است که با ترک تحصیل، پدیده کودکان کار و کودک همسری نیز با احتمال بیشتری اتفاق می افتد که این ها نقض حقوق کودک هستند و هر کدام تبعات منفی به بار می آورند.
🔻زنگ خطر بازماندگی از تحصیل چندین سال است که به صدا در آمده ولی به آن توجه جدی نمی شود و زمینه های آن رفع نشده است. در چنین بی توجهی دور از انتظار نیست که آمار آن افزایش یابد و لاینحل تر از قبل به نظر برسد.
🔻ترک تحصیل علل مختلفی دارد و یک پدیده چندعاملی است که البته تأثیر برخی عوامل ممکن است بیشتر باشد. محرومیت اقتصادی و اجتماعی یکی از مهمترین علل ترک تحصیل است. چنانکه می بینیم بر اساس آمار در استان های محروم مثل سیستان و بلوچستان شیوع این مشکل بیشتر است. عامل دیگر فقر و وضعیت بی ثبات اقتصادی است. با تشدید فقر خانواده ها و مراقبان کودک چون از تأمین هزینه تحصیل ناتوان می شوند، چاره ای غیر از ممانعت تحصیل باقی نمی ماند و البته ممکن است کودک مجبور شود برای کمک به وضعیت اقتصادی خانواده وارد بازار کار شود یا اینکه برای کاهش هزینه خانوار دختران از تحصیل منع و به ازدواج واداشته شوند. عامل دیگر فرهنگ است که به خصوص در ترک تحصیل دختران نقش دارد، به این معنی که در برخی مناطق تحصیل برای دختران ضروری شمرده نمی شود و ممکن است با ادامه تحصیل دختران مخالفت شود. یک عامل مهم دیگر کمبود مدرسه و معلم در مناطق محروم و نواحی روستایی است، به طوری که کودکان مجبور هستند برای تحصیل به مناطق خارج از محل سکونت شان بروند و دشواری این رفت و آمد به خصوص برای دختران که با موانع فرهنگی بیشتری مواجه هستند، منجر به کنار گذاشتن درس و تحصیل می شود.
🔻 ساختار آموزشی از جهات متعددی به پدیده ترک تحصیل دامن می زند. از طرفی کمبود بودجه آموزشی است که ایران از این حیث در بین سایر کشورها وضعیت قابل قبولی ندارد. این کمبود بودجه موجب شده که وضعیت آموزشی به خصوص در مناطق محروم بهبود نیابد و مشکلاتی مثل فقدان مدرسه و معلم منجر به محرومیت از تحصیل می شود. سالهاست که آموزش و پرورش به جای پیدا کردن راه حل واقعی و مؤثر برای مشکلاتش، به راه حل های موقتی و نامطمئن مثل خیّرین مدرسه ساز، یا راه حل های آسیب زا مثل خصوصی سازی آموزش متوسل شده است. همین خصوصی سازی آموزش خود سرچشمه طبقاتی شدن آموزش و فقدان دسترسی و ناامیدی دانش آموزان تهیدست از تحصیل شده است.
🔻محرومیت زدایی، دست یابی به رفاه اجتماعی و اصلاح ساختار آموزشی از راهکارهای جلوگیری از ترک تحصیل هستند.
▪️سیمین کاظمی/ گفتگو با جهان صنعت
@drsiminkazemi
۲۰ دی ۱۴۰۱