یک جامعه‌شناس اقتصادی: در شرایطی قرار داریم که بدبینی و ناامیدی در جامعه قوت گرفته است. وضعیت اقتصادی مردم روز‌به‌روز بدتر می‌شود و از طرف دیگر، شکاف اقتصادی و افزایش ضریب جینی عاملی برای ناراضی‌تر‌شدن شهروندان است.امروز همبستگی عمودی یعنی اعتماد میان مردم و ساختار مدیریت کشور را از دست داده‌ایم و درباره همبستگی افقی هم باید گفت که همبستگی درون‌گروهی در جامعه زیاد و همبستگی بین‌گروهی کم شده است. 

***

جنگ می‌شود؟ تهدیدهای خارجی جدی است؟ تورم به کجا می‌رسد؟ سفره‌های‌مان از آنچه هست، کوچک‌تر می‌شود؟ چه بر سر مستأجران می‌آید؟ بحران آب و برق قرار است چه بلایی سرمان بیاورد؟ چه چیزی در انتظارمان است؟ همه این موارد دغدغه‌هایی است که جامعه ایرانی در پایان سال ۱۴۰۳ با آن دست به گریبان بود؛ دغدغه‌هایی که هنوز هم پاسخ مشخصی به آنها داده نشده است.

آخرین گزارش رسمی منتشر‌شده درباره فقر حاکی از آن است که از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱، بالغ بر ۴۸ درصد از مستأجران ایران به زیر خط فقر پرتاب شده‌اند. بررسی‌های دیگر هم نشان از آن دارد که آمار فقرا در کشور از ۱۹ درصد در سال ۱۳۹۰، به ۳۳ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است؛ آماری که با توجه به نرخ ۳۳٫۶‌درصدی تورم سالانه در سال ۱۴۰۳، قطعا افزایش هم داشته است

ناامیدی در جامعه

مردم اما سال گذشته را با اضطراب جنگ به پایان رساندند و همچنان هم در این وضعیت قرار دارند. این ابهام و هراس از آینده در حالی در جریان است که چند روز پیش رضا صالحی‌امیری، وزیر گردشگری اعلام کرد که حدود ۴۰ درصد از  مردم سفر رفتند و ۶۰ درصد سفر نکرده‌اند. آماری که این گمان را در میان برخی ایجاد می‌کند که سفرها نشانه‌ای از کم‌رنگ‌بودن اضطراب از آینده و حتی فقر در میان ایرانیان است.

سمیه توحیدلو، جامعه‌شناس اقتصادی: در شرایطی قرار داریم که بدبینی و ناامیدی در جامعه قوت گرفته است. وضعیت اقتصادی مردم روز‌به‌روز بدتر می‌شود و از طرف دیگر، شکاف اقتصادی و افزایش ضریب جینی عاملی برای ناراضی‌تر‌شدن شهروندان است.امروز همبستگی عمودی یعنی اعتماد میان مردم و ساختار مدیریت کشور را از دست داده‌ایم و درباره همبستگی افقی هم باید گفت که همبستگی درون‌گروهی در جامعه زیاد و همبستگی بین‌گروهی کم شده است.

سفر به معنای خوش بودن نیست

نمی‌شود سفر‌رفتن را تعبیر به مطلوب‌بودن شرایط مردم تعبیر کرد. در‌واقع این موارد تنها نشان‌دهنده آن هستند که یک جامعه در تلاش است که به لحاظ فرهنگی تاب بیاورد. در‌واقع سفر را باید به ‌عنوان مدلی از تاب‌آوری و مصرف‌های جبرانی تحلیل کرد.سفر ‌فرار روانی از تنش‌ها و نوعی تسکین موقت است، اما به معنای خوش‌بودن نیست. تلاش برای تاب آوری از ویژگی‌های مردم ایران است .
*شباهت با دوران جنگ

شهرام فرضی جامعه شناس سیاسی:
شرایط فعلی کشور مشابه روزهای نزدیک به جنگ ایران و عراق است. این شباهت به دلیل بحران‌های اقتصادی و سیاسی‌ است که در آن زمان وجود داشت. امروز هم این همگونی به‌ویژه در بخش اقتصادی مشاهده می‌شود که شاخص‌هایی مانند نرخ بالای تورم، کاهش قدرت خرید مردم، کمبود و ناترازی انرژی، اعتراض‌‌ها و درخواست برای اصلاح امور و… از ‌جمله مصادیق این شباهت‌ها هستند.
در سطح حکمرانی برای تحمل فشارهای موجود و جلب اعتماد عمومی نیازمند اصلاحات ساختاری به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی هستیم. مواردی مانند شفافیت درباره محل هزینه‌کرد بودجه عمومی به افزایش اعتماد عمومی منجر می‌شود. لازم است گفتمان سیاست داخلی کشور هم منعطف‌تر شده و امکان گفت‌وگوی ملی از طریق فعالیت احزاب متنوع و مشارکت مدنی مردم فراهم شود. همچنین سیاست خارجی باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که هدف اصلی آن توسعه و بهبود زندگی مردم باشد

آمار نگران کننده نرخ فلاکت

آمار ۳۵ میلیون سفر نوروزی که توسط وزیرگردشگری اعلام شده در تناقض با واقعیت‌های اقتصادی موجود در جامعه مانند شاخص فلاکت است. در سال‌های اخیر وقتی شاخص فلاکت را بررسی می‌کنیم، شاهد آماری به‌شدت نگران‌کننده هستیم. در چنین شرایطی، افزایش آماری سفرها‌ نمی‌تواند بیانگر افزایش رفاه باشد یا نمادی از افزایش نشاط اجتماعی تلقی شود.این آمار تنها به تعداد سفرها اشاره دارد، در‌حالی‌که اطلاعاتی درباره کیفیت سفرها به دست نمی‌دهد.

کودکان هم نگرانند

علی نیکجو، روان‌پزشک و روان‌درمانگر: در سطح کلان همه ما وضعیت را حس می‌کنیم. حتی کودکان از بزرگ‌ترها سؤال می‌کنند که آیا «واقعا قرار است جنگ شود؟». وقتی این میزان از دلشوره و اضطراب به سطح کودکان هم می‌رسد، نشان‌دهنده عمق تشویش و اضطرابی است که جامعه را دربر‌گرفته است. در این میان، نوعی از رفتار و اظهاراتی که می‌تواند منجر به تصمیمات عاقلانه‌تر و انتقال احساس امنیت در جامعه شود، کمتر مشاهده می‌شود

سفر برای فرار از واقعیت‌ها

ممکن است گمان کنیم سفرهای نوروزی نشان از حال خوب جامعه ایرانی دارد؛ در‌حالی‌که واقعا چنین نیست، بلکه ما در بازه زمانی نوروز و طی یک همبستگی جمعی، قرار می‌گذاریم‌ ذهن‌ها را بر نقاط آسیب‌زننده ببندیم و خود را از واقعیات بیرونی منفک کنیم؛ هر‌چند‌ بعد از این دو هفته، یک‌باره به سمت همه آشوب‌ها و آسیب‌ها پرت خواهیم شد.

شرق/شادی مکی

۲۲ فروردین ۱۴۰۴

نظرات بسته است