بحران سودان به‌ندرت در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب می‌یابد، و در نتیجه، وحشت‌های آن – از جمله شمار زیاد قربانیان غیرنظامی، آدم‌ربایی‌ها، شکنجه، ناپدید شدن‌های اجباری و ویرانی‌های گسترده – تا حد زیادی از چشم جهان پنهان مانده است…./

***

دو سال از آغاز جنگ ویرانگر سودان می‌گذرد؛ جنگی که اکنون وارد سومین سال خود شده، همراه با ترس، فقدان، اشک، آوارگی و مقاومت بی‌وقفه.

از همان آغاز درگیری میان ارتش سودان و نیروهای شبه‌نظامی «پشتیبانی سریع» (RSF)، غیرنظامیان سودانی با نقض‌ گسترده حقوق بشر مواجه بوده‌اند. رنج آنان فراتر از میدان نبرد، به شکل محرومیت سیستماتیک و طرد شدن، چه در داخل کشور و چه در تبعید، ادامه یافته است. بی‌تفاوتی جامعه جهانی خود را در سیاست‌هایی نشان داده که حرکت آنان را محدود کرده، از حمایتشان خودداری کرده و کمک‌های بشردوستانه را کاهش داده‌؛ غیرنظامیان سودانی به افرادی بی‌ارزش تبدیل شده‌اند.

بحران سودان به‌ندرت در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب می‌یابد، و در نتیجه، وحشت‌های آن – از جمله شمار زیاد قربانیان غیرنظامی، آدم‌ربایی‌ها، شکنجه، ناپدید شدن‌های اجباری و ویرانی‌های گسترده – تا حد زیادی از چشم جهان پنهان مانده است.

مشکلات ساختاری مانند قطعی برق، کمبود غذا، اختلال در اینترنت و مناطق مین‌گذاری‌شده، رنج غیرنظامیان را دوچندان کرده است؛ در حالی که نظام سلامت ازهم‌پاشیده‌ی کشور با شیوع بیماری‌هایی چون وبا، تب دنگی و مالاریا دست‌وپنجه نرم می‌کند.

اگرچه سودان یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های بشردوستانه جهان توصیف شده، درخواست‌های مکرر نهادهای امدادی برای کمک فوری با واکنش محدودی از سوی جامعه بین‌المللی روبرو است. این نادیده‌گرفتن، احساس همدلی گزینشی قدرت‌های جهانی را تقویت کرده است.

به حاشیه‌رانده شدن سودان حتی پیش از جنگ نیز مشهود بود؛ از جمله در قرارگرفتن نام سودان در فهرست «کشورهای حامی تروریسم» ایالات متحده آمریکا. سودان سرانجام در سال ۲۰۲۰ از این فهرست حذف شد، زمانی که دولت این کشور توافق کرد مبلغ ۳۳۵ میلیون دلار به قربانیان تروریسم بپردازد.

اما این تأخیر در لغو تحریم‌ها؛ روند بهبود اقتصادی سودان را نابود کرد. عبدالله حمدوک، نخست‌وزیر سابق، گفته بود این روند، هم‌گرایی سودان با اقتصاد جهانی را مختل کرده و آسیب‌پذیری‌های کشور را تشدید نمود: «این واقعاً داستانی از بی‌توجهی است.»

بی‌تفاوتی جهانی

کارشناسان تأکید کرده‌اند امتناع جامعه جهانی از حمایت جدی از مردم سودان – به‌ویژه تأخیر در بخشودگی بدهی‌ها و کمک‌های اقتصادی – به شکست روند انتقال قدرت به دولت مدنی کمک کرد و زمینه را برای بی‌ثباتی سیاسی و جنگ فعلی فراهم آورد.

تنها چند روز پس از آغاز جنگ در آوریل ۲۰۲۳، مأموران دیپلماتیک با سرعت، شهروندان خود را از سودان تخلیه کردند. این واکنش سریع و هماهنگ، در تضاد کامل با بی‌توجهی به غیرنظامیان سودانی بود که در میانه ی جنگ جا ماندند. برخی کشورها مانند بریتانیا حتی از کمک به شهروندان دوتابعیتی سودانی خود خودداری کرده و از آنان خواستند شخصاً خود را به پایگاه هوایی وادی سیدنا در شمال ام درمان برسانند.

عبداله حمدوک می گوید همین فوریت می‌توانست برای تضمین یک آتش‌بس پایدار به کار رود، اما هیچ تعهدی در این زمینه شکل نگرفت.

پس از آغاز جنگ، جهان صحنه تخلیه دیپلمات‌های آمریکایی از سفارت ایالات متحده در خارطوم را به‌طور گسترده تماشا کرد؛ عملیاتی که با دقت برنامه‌ریزی و به‌عنوان نمادی از موفقیت و دقت، رسانه‌ای شد.

اما رسانه‌ها خیلی زود صحنه را ترک کردند. دوربین‌ها از میادین جنگ و فاجعه فاصله گرفتند. سفارت آمریکا در سودان، گذرنامه‌های در حال بررسی سودانی‌ها را نابود کرد و عملاً متقاضیان ویزا را در منطقه جنگی گیر انداخت. این اقدام با این توجیه که «رویه‌ای استاندارد» است، نتوانست از بار آسیب آن بکاهد.

دیگر سفارت‌خانه‌های غربی نیز دیپلمات‌های خود را تخلیه کردند و گذرنامه‌های متقاضیان سودانی را در ساختمان‌ها جا گذاشتند؛ بدون هیچ راه‌حلی، و نتیجه آن، جدایی‌های خانوادگی بود؛ زیرا افراد ناچار شدند بدون مدارک رسمی، کشور را ترک کنند.

واکنش‌های بین‌المللی به پناه‌جویان و متقاضیان پناهندگی سودانی، بار دیگر نابرابری در برخوردهای بشردوستانه را برجسته کرد. در کانادا، برنامه‌ای برای الحاق خانوادگی در فوریه ۲۰۲۴ آغاز شد که شرایطی بسیار سخت و هزینه‌های سرسام‌آور داشت و عملاً آن را برای بسیاری از سودانی‌های مقیم کانادا غیرقابل دسترس کرد. بعضی از افراد آن‌قدر منتظر ماندند که عزیزانشان جان باختند.

در ایالات متحده نیز، دولت ترامپ در ژانویه گذشته، در یکی از نخستین اقداماتش پس از بازگشت به قدرت، برنامه اسکان مجدد پناهندگان را متوقف کرد. این تصمیم هزاران پناه‌جوی سودانی را در وضعیت معلق قرار داد و هم‌زمان با تهدید وضع یک ممنوعیت مسافرتی گسترده‌تر برای بیش از ۴۰ کشور – از جمله سودان – همراه شد.

جنگی که می توانست روی ندهد

اتحادیه اروپا و ایالات متحده به‌دلیل بی‌توجهی به بحران سودان مورد انتقاد قرار گرفته‌اند؛ در حالی که هم‌زمان کمک‌های گسترده‌تری به پناه‌جویان اوکراینی ارائه داده‌اند. در اکتبر گذشته، اتحادیه اروپا تمرکز خود را بر تشدید کنترل مهاجرت گذاشت، به‌ویژه پس از آنکه ایتالیا مسئولیت مهاجران را به آلبانی واگذار کرد. اورزولا فن‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، گفت اتحادیه اروپا می‌تواند از آن سیاست «درس بگیرد».

پناه‌جویان سودانی که موفق به عبور از مرزها می‌شوند نیز با بی‌مهری برخی جوامع میزبان مواجه‌اند و در دفاتر سازمان ملل با تأخیر و پیچیدگی‌های اداری روبه‌رو می‌شوند. کنایه‌آمیز است که پیش از بحران فعلی، سودان خود یکی از میزبانان اصلی پناه‌جویان در آفریقا بود.

وضعیت انسانی وخیم سودان با تصمیم دولت ترامپ برای تعلیق اکثر کمک‌های خارجی بدتر شد؛ تصمیمی که منجر به تعطیلی ناگهانی حدود ۸۰ درصد مراکز توزیع اضطراری غذا شد. این اقدام نشان داد چگونه سیاست‌های خارجی مبتنی بر منافع ژئوپلیتیک می‌تواند به‌شدت در تضاد با نیازهای بشردوستانه عمل کند.

در نبود رهبری مستمر از سوی قدرت‌های جهانی، بازیگران منطقه‌ای با منافع متضاد، نفوذ بیشتری در سودان پیدا کرده‌اند و بی‌ثباتی را تداوم می‌بخشند.

پیتر استانو، سخنگوی امور خارجی اتحادیه اروپا، بحران سودان را یک مسئله منطقه‌ای توصیف کرده و گفته: «سودان در همسایگی ما نیست… این یک کشور اسلامی یا عربی است.» او با واگذار کردن نقش به اتحادیه عرب و اتحادیه آفریقا، عملاً مسئولیت را از دوش اتحادیه اروپا برداشت و آن را به‌عنوان نهاد غیرمداخله‌گر معرفی کرد.

این جنگ، تضادهای اخلاقی جامعه جهانی را آشکار کرده است. قدرت‌های غربی همدلی‌ای گزینشی از خود نشان داده‌اند و رنج سودان را به یک فاجعه دور و بی‌ارزش تقلیل داده‌اند. همان‌طور که تحلیل‌گر الکس دو وال در مه ۲۰۲۳ نوشت: «این جنگ، جنگی است که می توانست روی ندهد، اجازه دادن به وقوع آن، شکست دیپلماسی جهانی بود.»

نیاز به مداخله فوری بشردوستانه و دیپلماتیک روشن است. کشورهای غربی باید تعلیق کمک‌ها را بازنگری کنند و سیاست‌های پناه‌جویی را عادلانه سازند و هم‌زمان، برای آتش‌بس جامع و پایدار که محور آن مردم سودان باشد، فشار وارد کنند. افزون بر این، رسانه‌های جهانی باید روایت‌های قالبی و آسیب‌زننده‌ای را که جنگ سودان را صرفاً «درگیری دیگری در آفریقا» می‌نامند، کنار بگذارند.

بحران سودان تنها حاصل یک درگیری داخلی نیست؛ بلکه بازتابی از همدستی جهانی است. تنها از طریق مشارکت واقعی و پایدار و کنار گذاشتن همدلی گزینشی است که جهان می‌تواند شکست‌های خود را جبران کرده و همبستگی‌ای درخور، به سودان ارائه دهد.

منبع: middke east eye
ترجمه : فرهاد صفاری

اول اردیبهشت ۱۴۰۴

نظرات بسته است