برخی آنقدر کارگرترند که می‌میرند!
حوادث کار دومین عامل مهمی که ایرانی‌ها را می‌کشد! طبق جدیدترین گزارش مرکز پژوهش‌های کشور مشخص شد که حوادث شغلی، سومین علت مرگ و میر در جهان و دومین علت مرگ ایرانی‌ها پس از تصادف‌های جاده‌ای به‌شمار می‌آید. مطالعات و شواهد مختلف نشان‌دهنده آن است که خطرناک‌تر بودن کار در بخش معدن به نسبت بسیاری دیگر از مشاغل است…
***
اعتماد: درباره چند گزارش داخلی و بین‌المللی از وضعیت مرگ و میر در محیط کار
زهرا علی‌پور: احتمالا خیلی از ما نسبت به جایگاه ایران در استانداردهای جهانی به نوعی سِرشدگی رسیدیم، اما باید گفت که همچنان مرور مرتبط آمارهای وضعیت کار قرار نیست داده مثبتی به ما بدهد؛ همچنین میزان مرگ و میر ناشی از حوادث کار، ساعت کاری زیاد و… ایران را میان کشورهایی با وضعیت بد بین‌المللی قرار داده است. نکته مهم درباره مرگ و میر به علت کار لزوما مستقیم نیست و ممکن است به طور غیرمستقیم و در طول سال‌ها اتفاق بیفتد تا جایی که طبق تخمین‌های بین‌المللی مرگ بر اثر بیماری‌های مرتبط با کار تقریبا ۶برابر بیشتر از مرگ بر اثر حوادث مستقیم شغلی رخ می‌دهد!
حوادث کار دومین عامل مهمی که ایرانی‌ها را می‌کشد!
طبق جدیدترین گزارش مرکز پژوهش‌های کشور مشخص شد که حوادث شغلی، سومین علت مرگ و میر در جهان و دومین علت مرگ ایرانی‌ها پس از تصادف‌های جاده‌ای به شمار می‌آید. مطالعات و شواهد مختلف نشان‌دهنده آن است که خطرناک‌تر بودن کار در بخش معدن به نسبت بسیاری دیگر از مشاغل است. در این زمینه، بروز حوادث متعدد کار در معادن در ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۳ و نرخ افزایشی آن به نسبت سال‌های پیشین و افزایش قابل توجه تعداد جانباختگان این حوادث، هشدار جدی و فراخوان مجدد بر بازبینی سیاست‌های مربوط به ایمنی کار و حقوق تامین اجتماعی کارگران است. پژوهشگران این گزارش در ابتدای این بخش از گزارش به عنوان راه‌حل نوشته‌اند که «فقدان سیستم مانیتورینگ و گازسنجی خودکار در معدن، عدم انجام عملیات گاززدایی و ناکارآمدی ساختار بازرسی از معدن اشاره کرد. برای پیشگیری از تکرار حوادث مشابه راهکارهایی مانند: آموزش و تقویت دانش و مهارت ذی‌نفعان، استانداردسازی دستگاه‌ها و تجهیزات ایمنی معادن، اصلاح ساختار نظارت و بازرسی بر ایمنی معادن، بازنگری، تفکیک و اولویت‌بندی در آیین‌نامه ایمنی معادن و همچنین اصلاح قوانین بازرسی و مسوولیت‌های حقوقی بازرسان، راهگشا به نظر می‌رسد.»
این گزارش که با تاکید بر بخش کارگران معادن نوشته شده است در بخشی از آن به انواع آسیب‌هایی که به کارگرها وارد می‌آید، اشاره می‌کند. براساس آمار سازمان تامین اجتماعی در سال ۱۴۰۰، از میان بیمه‌شدگان ۴۵۹۰۴ نفر دچار حادثه شغلی شده‌اند. این تعداد از آسیب‌دیدگان در سال ۱۴۰۱ به ۳۸۷۲۴ نفر رسیده که نشان از کاهش ۱۵درصدی آسیب‌دیدگی در حوادث کار است. از تعداد نزدیک به ۳۹ هزار نفر حادثه‌دیده شغلی در سال ۱۴۰۰، ۴۵۵ مورد منجر به فوت و ۳۶ مورد آن منجر به دریافت غرامت نقص عضو و ۳۷۱۷۳ مورد منجر به بهبودی کامل شده است.
براساس آمار سازمان پزشکی قانونی نیز در سال ۱۴۰۰، ۲۸۱۱۲۷ و در سال ۱۴۰۱، ۲۶۰۷۴ مورد از معاینات پزشکی، مربوط به معاینات مصدومین ناشی از حوادث کار بوده است. این تعداد نسبت به سال ۱۴۰۰، کاهش ۷.۳درصدی را نشان می‌دهد. اما وضعیت معادن نشان از نداشتن استانداردهای لازم برای کار است تا جایی که درباره معادن زغال‌سنگ در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۴ معدن دچار حادثه شده که در ۳۶۸ حادثه منجر به آسیب‌دیدگی ۳۶۸ نفر شده است. حوادث معادن در سال ۱۴۰۰ به ۳۵ فوت، ۲۲ مورد از کارافتادگی جزیی، ۱۰ مورد نقص عضو و ۱۳۷۸ مورد بهبود کامل انجامیده که در مورد معادن زغال‌سنگ به ۵ مورد فوت، ۷ مورد از کارافتادگی جزیی، یک مورد نقص عضو و ۳۵۵ مورد بهبود کامل منجر شده است.
همچنین در بخش دیگری از این گزارش آمده است که از نظر نوع معدن در موضوع حوادث و افراد آسیب‌دیده در سال ۱۴۰۰، معادن زغال‌سنگ وضعیت قابل تامل دارد. در این سال معادن زغال‌سنگ رتبه سوم در میان معادن حادثه دیده را پس از معادن شن و ماسه و سنگ‌های تزیینی با ۴۴ مورد حادثه داشته است.
علاوه بر رتبه دوم معادن زغال‌سنگ در حوادث، این معادن از نظر تعداد افراد آسیب‌دیده هم رتبه دوم را دارند. درواقع ۲۵.۴درصد از افراد آسیب‌دیده در معادن در حال بهره‌برداری کشور مربوط به معادن زغال‌سنگ است. این تعداد کارگر آسیب‌دیده پس از معادن سنگ آهن با ۲۹.۶درصد از آسیب‌دیدگی بیشترین تعداد کارگر دچار سانحه را شامل می‌شود. در شکل ۲ وضعیت افراد حادثه دیده در معادن در حال بهره‌برداری به تفکیک قابل مشاهده است.
علاوه بر این گزارش که مرتبط با وضعیت معادن در کشور است، گزارش‌های پراکنده‌ای هم درباره وضعیت مرگ کارگران در استان‌های مختلف اعلام شده که وضعیت کارگران در سال ۱۴۰۳ یکی از آنهاست:
افزایش ۲۸درصدی مرگ کارگران استان آذربایجان در ابتدای سال ۱۴۰۳
به گفته روابط عمومی سازمان نظام پزشکی کشور در مصاحبه‌ای مشخص شده بود که در سال ۱۴۰۲ حدود۱۰۰ هزار نفر بر اثر حوادث ناشی از کار جان خود را از دست دادند. مهرداد ستاره، مدیرکل پزشکی قانونی استان آذربایجان شرقی این آمارها را درباره استان آذربایجان گفته بود: «این آمار نسبت به سال گذشته (یعنی ۱۴۰۲)، ۲۸درصد افزایش یافته است.» به گزارش روابط عمومی پزشکی قانونی استان، مهرداد ستاره، مدیرکل پزشکی قانونی استان آذربایجان شرقی درخصوص نحوه فوت این افراد گفت: ۴۹ نفر به علت سقوط از بلندی، ۲۵ نفر بر اثر اصابت جسم سخت، ۱۳ نفر بر اثر برق گرفتگی، ۴ نفر خفگی، ۴ نفر غرق‌شدگی و ۵ نفر بر اثر سوختگی جان خود را از دست داده‌اند. در این مصاحبه همچنین آمده است که طی این مدت تعداد یک‌هزار و ۵۰۱ نفر نیز بر اثر مصدومیت ناشی از حوادث کار به ادارات پزشکی قانونی مراجعه کردند که این آمار نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۷درصد افزایش یافته است که از این تعداد ۴۸ نفر زن و بقیه مرد بودند. مدیرکل پزشکی قانونی همچنین گفت: در اسفند ماه سال قبل ۱۰ نفر به علت حادثه کاری فوت کرده که این آمار در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۱ تعداد ۲ نفر افزایش داشته است. طی همین مدت ۱۱۱ نفر نیز به علت مصدومیت حوادث کاری به ادارات پزشکی قانونی استان مراجعه کردند که ۵ نفر از آنها زن بودند. این آمار نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افزایش ۳۵درصدی را نشان می‌دهد.
اهمیت انتشار این گزارش‌های به تفکیک استان‌های کشور در آگاهی عمومی نسبت به مرگ و میر کارگرهاست.
از ایران اگر فاصله بگیریم در آمارهای جهانی هم تقریبا وضعیت مطلوبی وجود ندارد. وضعیت آسیا و آفریقا در آمارهای مرتبط با مرگ و میر کارگرها در وضعیت خطرناکی قرار دارد:
آسمان تیره کارگرها؛ افزایش ۱۲درصدی مرگ کارگران جهان
براساس آخرین تخمین‌های ILO که در سال ۲۰۱۹ را پوشش می‌دهد، بیش از ۳۹۵ میلیون کارگر در سراسر جهان دچار آسیب غیرمرگبار کار شده‌اند. علاوه بر این، حدود ۲٫۹۳ کارگر در نتیجه عوامل مرتبط با کار جان خود را از دست دادند که افزایشی بیش از ۱۲درصدی در مقایسه با سال ۲۰۰۰ را نشان می‌دهد. برای مثال نیروی کار جهانی بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹، ۲۶درصد افزایش یافته و از ۲٫۷۵ میلیارد به ۳٫۴۶ میلیارد رسیده است.
سهم ۶۳درصدی آسیا در میزان مرگ کارگران!
همچنین آمارهای جهانی درباره کارگرها نشان می‌دهد که مرگ و میر ناشی از حوادث کار میان مردان و زنان متفاوت است و میزان مرگ و میر مردان (۱۰۸٫۳ در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر در نیروی کار) به طور قابل‌توجهی بیشتر از نرخ زنان (۴۸٫۴ در هر ۱۰۰۰۰۰) است. البته برای تحلیل این مساله باید به میزان جمعیت مردان شاغل نسبت به زنان شاغل توجه شود. همچنین از نظر توزیع منطقه‌ای، آسیا و اقیانوسیه بالاترین سهم با ۶۳درصد را دارند. به طور نسبی، تلفات ناشی از کار ۶.۷۱درصد از کل مرگ و میرها را در سراسر جهان تشکیل می‌دهد. تخمین زده می‌شود که بخش قابل انتساب مرگ و میر ناشی از کار در آفریقا (۷.۳۹درصد) و پس از آن آسیا و اقیانوسیه (۷.۱۳درصد) و اقیانوسیه (۶.۵۲درصد) بالاترین میزان باشد. اکثر این مرگ و میرهای ناشی از کار، ۲.۶ میلیون نفر به بیماری‌های ناشی از کار نسبت داده شده در‌حالی که حوادث کار، منجر به مرگ ۳۳۰۰۰۰ شده است.
سازمان بین‌المللی کار در آماری بیشترین آسیب‌های ناشی از محل کار را به شکل نمودار زیر نشان می‌دهد؛ بیشترین این آسیب‌ها به بیماری گردش خون با ۳۲.۳۶درصد مرتبط است و آسیب‌هایی مانند بیماری‌های ارتباطی و عصبی و… هم در این نمودار دیده می‌شود.
مرگ ۳۹۵ میلیون کارگر در جهان با حوادث غیرکشنده ناشی از محیط کار!
در گزارش سازمان بین‌المللی به نوع دیگری از تعریف عوامل مرگ‌آور کار پرداخته شده است. در معرض ساعت کاری زیاد قرار داشتن یکی از ده عامل خطر شغلی مرتبط با مرگ و میر کارگرها اعلام شد:
در همین نمودار در معرض آسیب‌های محیطی مانند ذرات آلوده و معلق سهم زیادی در این میان دارد.
همه این موارد را باید در کنار عوامل طولانی‌مدت از آسیب‌های مرتبط با کار در نظر گرفت. آمارها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۳ تعداد ۳۹۵ میلیون کارگر دچار حوادث شغلی غیرکشنده شده‌اند. بخشی از این پیامدهای غیرکشنده بر اثر حوادث مربوط به بیماری‌هاست. طبق گزارشی از اتحادیه اروپا، ۵۹درصد از کل بیماری‌های شناخته شده مربوط به کار در محیط‌های شغلی است. همچنین سازمان جهانی who در سال ۲۰۰۲ حدود ۳۷درصد از کمردردها، ۱۶درصد کاهش شنوایی، ۱۳درصد بیماری‌های انسدادی مزمن ریه، ۱۱درصد آسم‌ها، ۱۰درصد تومورها و ۱۰درصد سرطان‌ها را مربوط به عوامل زیان‌آور محیط کار دانسته است. این همه در شرایطی است که فقط ۱۰ تا ۱۵درصد کارگران به خدمات سلامت شغلی استاندارد دسترسی دارند و مابقی از این خدمات بی‌بهره‌اند!
۲ اردیبهشت ۱۴۰۴