بیداری زنان؛ جمعیت نسوان وطنخواه و پیک سعادت نسوان
جمعیت پیک سعادت نسوان یکی از سازمان‌های زنان در رشت بود که در سال ۱۳۰۰ توسط تعدادی از زنان روشنفکر این شهر با گرایش‌های چپ تشکیل شد. این انجمن نشریه پیک سعادت نسوان را منتشر می‌کرد و مدرسه، کلاس‌های آموزشی برای زنان، کتابخانه و … تاسیس می‌کرد. این جمعیت نخستین گروه در ایران بود که هشت مارس را به عنوان روز زن پذیرفت و هر سال مراسم بزرگداشت آن را اجرا می‌کرد./
*****
سازمان بیداری زنان (۱۹۲۳-۱۹۲۶) انجمنی از زنان کمونیست در ایران بود که به برگزاری کلاس‌های اکابر (آموزش بزرگسالان)، اجرای تئاتر و برپایی مراسم روز جهانی زن (هشت مارس) می‌پرداخت.
حزب کمونیست ایران یعنی سلف حزب توده ایران ,اعضای زن خود را تشویق می‌کرد در فعالیت‌های جمعیت نسوان وطنخواه شرکت کنند.آنان در سال ۱۹۲۳ میلادی (برابر با ۱۳۰۱ یا ۱۳۰۲ خورشیدی) انجمن بیداری زنان را تشکیل دادند.
این سازمان در طول سه سال فعالیت خود به برگزاری کلاس‌های اکابر (آموزش بزرگسالان)، اجرای تئاتر و برپایی مراسم روز جهانی زن (هشت مارس) پرداخت. سازمان بیداری زنان در دورهٔ سرکوب نشریات و احزاب کشور توسط رضاشاه بسته شد.
جمعیت پیک سعادت نسوان یکی از سازمان‌های زنان در رشت بود که در سال ۱۳۰۰ توسط تعدادی از زنان روشنفکر این شهر با گرایش‌های چپ تشکیل شد. این انجمن نشریه پیک سعادت نسوان را منتشر می‌کرد و مدرسه، کلاس‌های آموزشی برای زنان، کتابخانه و … تاسیس می‌کرد. این جمعیت نخستین گروه در ایران بود که هشت مارس را به عنوان روز زن پذیرفت و هر سال مراسم بزرگداشت آن را اجرا می‌کرد.
در دوره جنبش مشروطه انجمن‌های سری و نیمه‌سری زیادی در ایران به وجود آمدند. در این دوران انجمن‌های زنان نیز به طور مخفیانه شکل گرفتند که در جنبش مشروطه شرکت می‌کردند و بعدها، در سالهای پس از تشکیل مجلس و جنگ جهانی دوم سازمان‌هایی تاسیس شدند که به حقوق زنان می‌پرداختند.
پس از تشکیل نخستین کنگره حزب کمونیست ایران در بندر انزلی (۱۲۹۹)، تعدادی از زنان رشت جمعیت پیک سعادت نسوان را برای پی‌گیری حقوق سیاسی و اجتماعی زنان تاسیس کردند. موسسان اولیه انجمن عبارت بودند از: روشنک نوعدوست، جمیله صدیقی، سکینه شبرنگ، و اورانوس پاریاب.
این انجمن به تاسیس مدرسه دخترانه، کلاس‌های صنایع دست‌دوزی، کتابخانه، برپایی تئاتر و سخنرانی برای زنان می‌پرداختند. آنان نشریه «پیک سعادت نسوان» را نیز منتشر می‌کردند که نخستین نشریه چپ در ایران بود. صاحب امتیاز این نشریه روشنک نوعدوست بود.بعدها جمیله صدیقی و شوکت روستا در حکومت رضاشاه پهلوی به چهار سال زندان محکوم شدند.
پیک سعادت نسوان نشریه‌ای برای زنان و نخستین نشریه با گرایش چپ در ایران بود که توسط اعضای حزب کمونیست ایران یعنی سلف حزب توده ایران منتشر میشد .
این نشریه در سال ۱۳۰۶ توسط جمعیت پیک سعادت نسوان به صاحب امتیازی روشنک نوعدوست در رشت منتشر میشد و در سایر شهرهای ایران نیز خواننده داشت. مقاله‌های آن اجتماعی، ادبی و درباره حقوق زنان بود. روشنک نوعدوست (یا نوع دوست) (۱۲۷۷- ١٣٣۶) روزنامه‌نگار و از پیشگامان جنبش زنان در ایران بود. او از موسسان جمعیت پیک سعادت نسوان در رشت و صاحب امتیاز نشریه پیک سعادت نسوان بود.
جمعیت نسوان وطنخواه (۱۳۰۱–۱۳۱۲) یکی از سازمان‌های رادیکال شناخته شدهٔ زنان در تهران بود که در سال ۱۳۰۱ توسط تعدادی از زنان روشنفکر ایرانی به اهتمام محترم اسکندری تشکیل شد.
هدف جمعیت نسوان وطنخواه ترویج حقوق زنان و بهبود شرایط دختران بود. این سازمان نشریه نسوان وطنخواه را منتشر می‌کرد و فعالیت‌هایی مانند برگزاری کلاس‌های تحصیلی دختران و اکابر، تاسیس بیمارستان برای زنان فقیر، برگزاری جلسات سخنرانی و راهپیمایی داشت و نمایشی به نام آدم و حوا اجرا کرد.
این جمعیت میزبان دومین کنگره نسوان شرق در سال ۱۳۱۱ در ایران بود.جمعیت نسوان وطن خواه آخرین انجمن زنان بود که در دورهٔ سرکوب نشریات و احزاب کشور به‌دست رضاشاه، در سال ۱۳۱۲ بسته شد.محترم اسکندری سازمان‌دهندهٔ اصلی این جمعیت و نخستین رئیس آن بود. سخنرانی‌های او در حمایت از تحصیل زنان و علیه حجاب بود و راهپیمایی‌های اعضای جمعیت را برنامه‌ریزی می‌کرد.
در یکی از راهپیمایی‌ها، جمعیت نسوان وطن خواه جزوه‌هایی زن‌ستیز به نام مکر زنان را که توسط برخی مرتجعین نوشته و توزیع شده بود، از تمام مناطق خریدند و در میدان توپخانه به آتش کشیدند و با این عمل مبارزه خود را با خرافات اعلام کردند. به همین دلیل بسیاری از آنان، از جمله محترم اسکندری بازداشت شدند و خانهٔ وی مورد حمله مذهبیان قرار گرفت و غارت شده، به آتش کشیده شد.
جمعیت نسوان وطن خواه در سال ۱۳۱۲ بسته شد. در این زمان رضاشاه اقدام به سرکوب، توقیف و بستن نشریات و انجمن‌های مستقل دموکراسی‌خواه و چپ‌گرا کرده بود و کنترل حکومتی بر مطبوعات افزایش یافت. سازمان‌های زنان نیز از این قاعده مستثنا نبودند و طبیعت خودجوش جنبش زنان به سمت کنترل دولتی می‌رفت.
چنانکه دو تن از اعضای جمعیت پیک سعادت نسوان در رشت دستگیر شدند، سازمان بیداری زنان بسته شد، جامعه زنان قزوین بسته شد و اعضای آن به اتهام داشتن عقاید کمونیستی زندانی شدند، همچنین نشریات زنانه غیر کمونیستی مانند نامه بانوان نیز بسته شدند و موسس آن، شهناز آزاد زندانی شد و روزنامه پرخواننده جهان زنان بسته شد.
جمعیت نسوان وطنخواه نیز پیش چشم نیروهای نظمیه با تحریک و جلب عده‌ای از متعصبان سنگباران شد و نشریات آن به آتش کشیده شد.
محترم اسکندری در تیر ۱۳۰۳ یا ۱۳۰۴ در ۲۹ سالگی در تهران درگذشت.
از پایان زندگی روشنک نوعدوست اطلاعی در دست نیست.
روند نو – ۹۱٫۷٫۱۱