زنان تولیدکنندهٔ زیست‌توده: بی‌شمارترین و نامرئی‌ترین نیروی کار در بخش انرژی
تجزیه‌وتحلیل اولیهٔ نشان می‌دهد که ۱۹۰ میلیون زن (و دختر) تولیدکنندهٔ زیست‌تودهٔ خانگی در جنوب صحرای آفریقا و تقریباً معادل آن در آسیای در حال توسعه، و در آمریکای لاتین و کارائیب هفت میلیون نفر وجود دارند. در مقایسه، آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که حدود ۴۰ میلیون نفر در زیربخش‌های رسمی تولید و توزیع انرژی مشغول به کار هستند…./
نویسنده: فیلیپ بنوا
آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشست سالانهٔ وزیران خود را در میانهٔ فوریه به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس سازمان اصلی انرژی جهان در پاریس برگزار کرد. ازجمله مهمترین موضوع‌ها در دستور کار، امنیت انرژی، مرتبط با تهاجم روسیه به اوکراین و تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه و همچنین پیشرفت به‌سمت انتقال به انرژی پاک برای دستیابی به هدف‌های تغییرات آب‌وهوایی جهانی بود.
دور از پاریس، آیشا بونو اندونکی (Aïcha Bonou N’Donkie)، دختر ۱۸ سالهای از روستایی در بورکینافاسو زندگی می‌کند که حرکت رقص شانه‌اش توجه میلیون‌ها نفر ازجمله رسانه‌های سراسر جهان را به خود جلب کرده است. یک ویدئوی یوتیوب که او را «آیشهٔ لرزان» نشان می‌دهد، بیش از ۱۴ میلیون بازدید داشته است.
اندونکی یک رقصندهٔ حرفه‌ای نبود، اما در روزی که برای اولین بار با حرکت رقصش توجه را به خود جلب کرد، کار بسیار دنیوی‌تر جمع‌آوری هیزم برای پخت‌وپز را آغاز می‌کرد.
بر اساس گزارش تازه‌ای که من (همراه با سیوان دینگ Siyuan Ding) برای مرکز سیاست جهانی انرژی دانشگاه کلمبیا نوشتم، اندونکی یکی از نزدیک به ۴۰۰ میلیون زنی است که در خانه‌هایشان زیست‌توده* تولید می‌کنند.
در حالی که بیشتر توجه در بخش انرژی بر کارگران (به‌طور عمده مرد) در بخش‌های نفت و گاز، زغال‌سنگ و برق متمرکز است، این زنان تولیدکنندهٔ زیست‌توده تأمین‌کنندهٔ منبع اصلی انرژی برای میلیون‌ها خانواده هستند: زیست‌تودهٔ خانگی که برای ضروری‌ترین نیازهای انسان یعنی خوردن از آن‌ها استفاده می‌شود.
تخمین زده می‌شود که ۲ میلیارد نفر به روش‌های سنتی پخت‌وپز متکی بر زیست‌توده، مانند هیزم و فضولات حیوانات وابسته هستند. آنان در فقیرترین مناطق جهان، به‌ویژه در مناطق روستایی جنوب صحرای آفریقا و آسیای در حال توسعه زندگی می‌کنند. در بسیاری از کشورهای جنوب صحرای آفریقا، به‌طور عمده زنان تأمین‌کنندهٔ اصلی این انرژی هستند.
تجزیه‌وتحلیل اولیهٔ ما نشان می‌دهد که ۱۹۰ میلیون زن (و دختر) تولیدکنندهٔ زیست‌تودهٔ خانگی در جنوب صحرای آفریقا و تقریباً معادل آن در آسیای در حال توسعه، و در آمریکای لاتین و کارائیب هفت میلیون نفر وجود دارند.
در مقایسه، آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که حدود ۴۰ میلیون نفر در زیربخش‌های رسمی تولید و توزیع انرژی مشغول به کار هستند.
ما اغلب تصویرهای آنان را می‌بینیم: کارگرانی با کلاه‌های ایمنی در چاه‌های حفاری نفت، بیرون آمدن کارگران از معادن زغال‌سنگ، کارگران روی جرثقیل‌هایی که خطوط انتقال را تعمیر می‌کنند، یا راه رفتن روی پشت بام‌ها در حین نصب پنل‌های خورشیدی. آنان بخش مهمی از چشم‌انداز اقتصادی ما هستند و در میان بحث‌ها دربارهٔ انتقال به انرژی پاک مورد توجه فزاینده‌ای قرار گرفته‌اند.
دربارهٔ زنان تولیدکنندهٔ زیست‌تودهٔ خانگی، مانند اندونکی که کار آنان می‌تواند شامل جمع‌آوری و حمل بارهای هیزم به وزن ۱۵ کیلو یا بیشتر باشد و حتی در هفته ۱۰ ساعت کار- یا حتی در برخی مناطق ۲۰ ساعت یا بیشتر باشد- که به این کار اختصاص می‌دهند، بسیار کم صحبت می‌شود.
در حالی که زنان بارهای هیزم را بر روی پشت خود حمل می‌کنند، ممکن است تصویرهای معمولی از نیروی کار اختصاص‌یافته به انرژی را تداعی نکنند، اما آنان بخش مهمی از چشم‌انداز انرژی جهانی هستند و منبع اولیهٔ انرژی را برای حدود ۲۰۰ میلیون خانواده فراهم می‌سازند.
تا امروز، بسیاری از بحث‌ها دربارهٔ این نیروی کار در چارچوب تلاش برای تأمین دسترسی جهانی به فناوری‌های پاک برای پخت‌وپز، در چارچوب هفت هدف توسعهٔ پایدار (SDGs) رخ داده است.
این بحث‌ها شامل جایگزینی هیزم و سایر پسمانده‌ها با فناوری‌های آشپزی تمیزتر و مدرن‌تر است که به‌نوبهٔ‌خود تا حد زیادی از جمع‌آوری و آماده‌سازی هیزم و فضولات حیوانی برای سوزاندن در آشپزخانه‌های سنتی جلوگیری می‌کند. بااین‌حال، بحث آشپزی پاک نیز به‌طور طبیعی به‌سمت زنان به‌عنوان مصرف‌کننده و نه تولیدکننده متمایل است.
اگرچه پیشرفت‌هایی در گسترش فناوری‌های پخت‌وپز تمیز حاصل شده است، اما هنوز فاصلهٔ زیادی تا دسترسی جهانی به آن وجود دارد و تحلیل‌گران اشاره می‌کنند که استفاده از زیست‌تودهٔ خانگی در سالهای آینده، به‌ویژه در جنوب صحرای آفریقا، جایی که فقر همچنان یک مانع کلیدی است، ادامه خواهد یافت.
بنابراین، این سئوال و چالش باقی است که برای بهبود شرایط این زنان تولیدکنندهٔ انرژی چه می‌توان کرد؟
بخشی از پاسخ این است که برای درک بهتر شرایط و مهمتر از آن، خواست‌هایشان، پژوهش‌های بیشتری انجام گیرد.
درک اولویت‌های متنوع این میلیون‌ها زن مستلزم زمان و منابع است، نه‌تنها به‌دلیل تعداد آنان، بلکه به‌دلیل تنوع موقعیت‌هایی که در آن‌ها کار می‌کنند و چالش‌های روی‌هم قرارگرفتهٔ آنان، و اینکه بسیاری از آنان با فقر و تبعیض جنسیتی مواجه هستند و برخی حتی به‌عنوان پناهنده به حاشیه رانده شده‌اند.
این اطلاعات دقیق برای ایجاد راه‌حل‌های مؤثر و خاص، که درس مهمی از آشپزی پاک است، ضروری است.
از آنجایی که جامعهٔ بین‌المللی- ازجمله از طریق اجلاس‌های اقلیمی، آژانس بین‌المللی انرژی و بانک جهانی- به‌دنبال حرکت به‌سمت آینده‌ای با کربن پایین هستند، به موازات آن، برای اجتماعات انرژی و توسعه مهم است بررسی کنند که چه کاری می‌توانند برای بهبود وضعیت زندگی این زنان با توجه به نقش اصلی آنان در چشم‌انداز انرژی جهانی انجام دهند.
اگرچه اکنون به دلایلی، به‌احتمال تصادفی، می‌توانیم نگاه بهتری به آیشا بونو اندونکی با استعداد داشته باشیم، اما صدها میلیون زن تولیدکنندهٔ انرژی وجود دارند که برای بسیاری از افراد نامرئی می‌مانند.
دیدن این زنان و درک بهتر آنان گامی اساسی در توسعهٔ برنامه‌هایی است که به آنان کمک می‌کند کیفیت زندگی خود را در مواجهه با فقر و چالش‌هایی که با آن‌ها روبه‌رو هستند، بهبود بخشند.
نویسنده: فیلیپ بنوا (Philippe Benoites)
منبع: ربلیون
مترجم : ا . ز
۹ اسفند ۱۴۰۲
* زیست‌توده یا زی‌توده یا بیومس (به انگلیسی: Biomass) یک منبع تجدیدپذیر انرژی است که از مواد زیستی به دست می‌آید. به‌طورکلی، زباله‌هایی که منشأ زیستی داشته باشند و از تکثیر سلولی پدید آمده باشند را زیست‌توده نامند ( ویکی پدیا)/ مازنان