آلنوش طریان؛ بنیان‌گذار نخستین رصدخانهٔ فیزیک خورشیدی ایران، ستاره‌شناس ایرانی
به مناسبت ۱۵ اسفند سالروز درگذشت اولین استاد زن دانشگاه
النوش طریان پایه‌گذار نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی و نخستین تلسکوپ خورشیدی ایران و ارائه درسهای فیزیک خورشیدی و اخترفیزیک در کشور بود.طریان اولین استاد زن دانشگاه تهران محسوب می‌گردد، او ابتدا واحد ترمودینامیک را تدریس می‌کرد اما بعد به منزلهٔ استاد واحد فیزیک ستارگان، که پس از ورود دوبارهٔ ایشان به دانشگاه افتتاح شده بود، به تدریس پرداخت…./
🔹آلنوش طریان زاده ۱۸ آبان ۱۳۰۰ – درگذشته ۱۵ اسفند ۱۳۸۹)؛ فیزیکدان ایرانی ارمنی‌تبار بود که به «مادر نجوم» و «بانوی اختر فیزیک ایران» ملقب گردیده‌است.
آلنوش طریان، در سال ۱۲۹۹ خورشیدی (۱۹۲۰ میلادی) در یک خانواده ارمنی در تهران متولد شد مادرش در رشته ادبیات و هنر سخنوری در کشور سوئیس تحصیل کرده بود و نخستین زن ایرانی ارمنی بود که شعرهای فارسی را دکلمه کرد. آلنوش اما راه پدر و مادرش را در هنر پی نگرفت و به دنبال فیزیک رفت. او در خاطراتش گفته‌است.
🔻«من به پدرم گفتم می‌خواهم کاری کنم که از عهده هرکسی بر نیاید. از بچگی دیده و شنیده بودم که چطور مردم مثلاً می‌گویند: دخترها نمی‌توانند ریاضی بخوانند یا فلان کار را انجام دهند و این همیشه باعث آزردگی من می‌شد و می‌خواستم ثابت کنم که دختر یا پسر بودن فرقی ندارد و اگر انسان استعداد و پشتکار کافی داشته باشد، از عهده هر کاری بر می‌آید و ثابت هم کردم.
خانم طریان در سال ۱۳۲۶ مدرک لیسانس خود را رشته فیزیک از دانشکده علوم دانشگاه تهران گرفت و پس از مدتی اشتغال در همان دانشکده، (پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی وی مدتی به عنوان مسئول آزمایشگاه‌های فیزیک فعالیت نموده)وی به زبان‌های فارسی، ارمنی و فرانسوی تسلط داشته و با ترکی و انگلیسی آشنایی داشت.
پس از تلاش بی‌نتیجه برای متقاعد کردن استادش، محمود حسابی برای کمک به اعزام وی به خارج از کشور، در تابستان ۱۳۲۸ به تشویق پدر و با هزینه شخصی خود به بخش فیزیک اتمسفر دانشگاه پاریس رفت.
وی در مورد خاطرات دوران تحصیلش در دانشگاه پاریس چنین می‌گوید:
🔻 «یکی از بهترین خاطرات من در طی تحصیل در فرانسه آشنایی کوتاه مدت من با ایرن کوری، دختر ماری کوری، دانشمند معروف، بود. ماری کوری از دوران بچگی همواره بزرگترین الگوی من در زندگی بوده‌است. کار کردن در آزمایشگاه، کنار دختر وی، حتی برای مدتی کوتاه، افتخار بسیار بزرگی برای من محسوب می‌شد»
وی در سال ۱۳۳۷ (۱۹۵۶) مدرک دکترای خود را از دانشگاه سوربن کسب کرد (خانم طریان دانشنامه دکترای دولتی خود را از دانشکده علوم دانشگاه سوربن فرانسه در سال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶) اخذ کرد) (او بعد از فارغ‌التحصیلی در رشته دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن پاریس، به ایران بازگشت) (و برای خدمت به کشور، پیشنهاد کرسی استادی دانشگاه سوربن را رد کرد و به ایران بازگشت) (بانو آلنوش با اتمام تحصیلات خویش در رشتهٔ فیزیک و دریافت درجه دکتری در این رشته، در حالیکه امکان ماندن و فعالیت در فرانسه برای وی مهیا بود ترجیح داد تا از تخصص خویش در ایران استفاده نماید.)
پس از بازگشت به ایران، به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت (و با سمت دانشیار فیزیک رشته ترمودینامیک در گروه فیزیک مشغول به کار شد.) و در سال ۱۳۴۳ در همین دانشگاه به درجه استادی رسید.(به عنوان اولین استاد زن، در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مشغول به کار شد)
استاد طریان بلافاصله پس از بازگشت به ایران از سوی دانشگاه تهران دعوت به همکاری و تدریس شد. او ابتدا، در سمت دانشیار فیزیک، واحد ترمودینامیک را تدریس می‌کرد اما بعد به منزلهٔ استاد واحد فیزیک ستارگان، که پس از ورود دوبارهٔ ایشان به دانشگاه افتتاح شده بود، به تدریس پرداخت.
در خرداد ۱۳۴۳ طریان به مقام استادی ارتقا پیدا کرد این فیزیکدان ایرانی برای نخستین بار به تدریس موضوعات فیزیک خورشیدی و اخترفیزیک در دانشگاه تهران پرداخت.
🟡وی نخستین فیزیکدان زنی بود که در یکی از دانشگاه‌های ایران به این مقام علمی دست می‌یافت بدین ترتیب او اولین فیزیکدان زن در ایران است که به مقام استادی دست پیدا کرده است.
طریان پایه‌گذار نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی و نخستین تلسکوپ خورشیدی ایران و ارائه درسهای فیزیک خورشیدی و اخترفیزیک برای نخستین بار در کشور بود.طریان اولین استاد زن دانشگاه تهران محسوب می‌گردد.
▪️آلنوش طریان در ١۵ اسفند ۱۳۸۹ در سن ۹۰ سالگی در تهران درگذشت./ جامعه شناسی زن روز
۱۷ اسفند ۱۴۰۲