یکی داستان است پرآب و چشم*
زنان خاورمیانه ای در جوامعی زندگی می کنند که باورها و تفکرهای متنوع سنتی، دینی، قومی، قبیله ای نمی گذارد برای جایگاه و حقوق برابر با مردان تلاش کنند و مردان نیز برای برابری جنسیتی با آنان همدل و همراه باشند. این نگاه طرد آمیز به زنان در اقتصاد، سیاست ، فرهنگ و… همه عرصه های زنانه را با حصارها و سقف های شیشه ای قطوری در امر مدیریت کشوری، شهری، و محلی روبرو ساخته است…./

🔶محترم رحمانی

زنان ایران، مصر، لبنان، ترکیه، عربستان ، افغانستان و پاکستان و… نتوانستند در مناسبات دولتی حقوق و جایگاه خود را باز یابند . اینک در حصار حکومتهای ضد حقوق و جایگاه زنان، مبارزه ای جدی را آغاز کرده اند که البته مبارزه با حکمرانی پدر و مرد سالاری هم هیچ کار آسانی نبوده و نخواهد بود. بخصوص اگر آن جا خاورمیانه باشد.

بازی های بزرگ سیاسی در این منطقه خاص در جهان که منافع گوناگونی در آن از سوی قدرت های بزرگ دنیا دنبال می شود و بازی های بزرگ سیاست حیات آن را به چالش جدی کشیده بر جنبش های خاورمیانه برای دموکراسی از جمله جنبش های زنان تأثیر گذاشته و می گذارد.

در تلاش برای تغییر نقشه خاورمیانه پس از جنگ جهانی دوم و تغییر مداوم حکمرانان و عدم ثبات در آن، بخصوص پس از پدیده جهانی شدن بحث های مفصل و تخصصی باید صورت گیرد ،اما آن چه در ایران، افغانستان، عراق، لیبی، سوریه، لبنان و غزه و هر جایی از این خطه خاوری آسیا اتفاق می افتد را نباید تصادفی، تک عاملی داخلی و یا خارجی قلمداد کرد.

تا آن جا که به جایگاه و حقوق زنان مربوط می شود همین سیاست ها توانسته است در تندی و کندی، حقانیت آن و.. نقش ایفا کند و زنان خاورمیانه ای هم در میانه‌ی همین فضاها، امکان ها و غبارها برای آن چه از حقوق و جایگاهشان لازم و ضروری می باشد تلاش می کنند.

زنان خاورمیانه ای در جوامعی زندگی می کنند که باورها و تفکرهای متنوع سنتی، دینی، قومی، قبیله ای نمی گذارد برای جایگاه و حقوق برابر با مردان تلاش کنند و مردان نیز برای برابری جنسیتی با آنان همدل و همراه باشند. این نگاه طرد آمیز به زنان در اقتصاد، سیاست ، فرهنگ و… همه عرصه های زنانه را با حصارها و سقف های شیشه ای قطوری در امر مدیریت کشوری، شهری، و محلی روبرو ساخته است. و بزرگ ترین باور غلط جوامع ما آن است که زنان را برای چهار دیواری خانه و تربیت فرزند بپسندد و آن را تابو هم بکند! و حال آن که در دعوت های مدرن پر از جاذبه عرصه های دیگری برای زنان وجود دارد اعم از مدیریت و مشارکت در امر توسعه و پیشرفت جامعه . و همین تعارض ها حنجره زنان را چنان می فشارد که به حداقل اشتغال ، حداقل مشارکت در مدیریت های دولتی­ ، حداقل سهم از مایملک و دارایی و بهداشت منتهی شده است و این یعنی زنان فقیرتر از مردان روزگار سپری می کنند. بخصوص که فقه و شریعت نیز در جایگاه و حقوق زنان نقش همدست سری با حکمرانی مردانه را ایفا می کند.

جناح بندی های سیاسی در خاورمیانه در برخورد با جایگاه و حقوق زنان در تحقیق “شور و شوق فمینسیتی در خاورمیانه” که هشام علوی(پ.ن) از دانشگاه هارورد آن را پس از جنبش زن، زندگی، آزادی مورد بررسی قرار داده است نشان می دهد علاوه بر آن که مسئله زنان در خاورمیانه به امری محوری بدل شده است اما ضرورتا دورانی از جنبش فمینیسم دولتی، فمینیسم غربی، فمینیسم اسلامی و فمینیسم دموکراتیک را از سر گذرانیده و می گذراند و نگاه به فرجام های هر یک بسیارعبرت آمیز است.

فمینیسم دولتی از آن رو نمی تواند موفق باشد که تنها با دادن حقوق محدود به زنان، آزادی آنان را نه آزادی شهروندی بلکه در چارچوب حکومت استبدادی ضمانت می کند. رضا شاه و محمد رضا شاه در ایران، ظاهر شاه در افغانستان، زین العابدین بن علی در تونس و محمد بن سلمان ولیعهد کنونی عربستان و سایر رهبران خاورمیانه مثل انور سادات و…از جمله رهبرانی بوده اند که بدون دموکراتیزه کردن جامعه، با دادن حقوق محدودی به زنان موافقت کرده اند و آن چه انجام داده اند بیش تر تاکتیکی آزمایش شده بوده تا یک موضع گیری اصولی !

فمینیسم نهادهای بین الملل غربی و سازمان هایی که به تأسی از سازمان ملل و.. از گروه های مختلف زنان حمایت می کنند و دولت ها را به بهبود دسترسی زنان به آموزش، اشتغال و.. تشویق می کنند و البته نقش انسان دوستانه پر رنگی هم دارند اما در برابر درد و رنج عظیم زنان خاورمیانه ای راه حل ندارند و با توان افزایی تنها زن خاورمیانه ای را روی پا نگه می دارند و نه رو به پیش!

در گیر دارحکمرانی سکولارها، مسلمانها در خاورمیانه برای جایگاه و حقوق زنان چه باید بکنند؟ بهار عربی و جنبش زن، زندگی ، آزادی نشان می دهد زنان باید برای حقوق و جایگاه خویش به دنبال مطالبه های برابرطلبانه جنسیتی بر پایه حقوق شهروندی باشند که عمدتا هم صلح طلب، هم ضد جنگ و هم متصل به اصل خواهری جهانی است.

زنانی مانند سارا احمد با ایده فمینیست”ضد حال” یا “خوشی کشی” از پاکستان ، ملاله یوسف زی دختر ۱۵ ساله پاکستانی که گلوله طالبان سرش را شکافت و او همچنان به تدریس ادامه داد، دورگاسب نپالی با سازمان فمینیستی ” دالیت” که کمک های جسمی و روانی به زنان خشونت دیده از جنگ می کند، نادیه العلی در عراق که برای توانمند سازی زنان کار می کند، صد ها زن غیور کرد ایرانی، عراقی، سوری و ترک که درمبارزه های باشکوه شان در همه جای آن خطه ها خوش درخشیدند، هدی شعراوی از مصرکه در آن جامعه بسته زنان را از حریم خانه ها با چادر خارج می کند و به خیابان می آورد، جمانه حداد لبنانی با روزنامه نگاری اش برای زنان و مسائلشان، رعنا معذی با شبکه های فعال غیر رسمی در مصر، فاطمه مرنیسی مراکشی با روایت تاریخی از مبارزه های زنان حتی در مکه پیامبر، نوال السعداوی مصری که برخی او را سیمون دوبوار خاورمیانه دانسته اند که با ناقص سازی جنسی( (FGMو خشونت جنسی علیه زنان در رمان هایش جنگید از آن جمله زنانی اند که همراه با صدها صدها زن دیگر نشان می دهند که حرکت برای دستیابی به جایگاه واقعی شان همچنان ادامه دارد و با وجود فراز و فرود ها اصل اساسی کوشش برای برابری جنسیتی و توسعه جوامع مورد نظرشان می باشد .

و البته تاریخچه زنان ایرانی نیزدر سال های اخیر به یکی از طوفانی ترین موقعیت خود در حق انتخاب پوشش و حق بر تنانه گی زن منتهی شده است و زنان ومردان بخصوص طبقه متوسط درایران برای این حق و سایر پارامترهای منتهی به آن جان ها و خون های بسیار دادند تا باورها و تفکرهای متفاوت را به خود آورند که حق زیست های آزادانه را باید به رسمیت شناخت. نام این زنان و نیز مردانی که ثابت کردند برایشان حقوق انسانی مهم است بسیار بیش از حوصله این یادداشت است. و هر چند در برابر صف های طولانی قتل های ناموسی، خود سوزی ها و خود کشی ها، کودک همسری ها، حقوق فردی پایمال شده زنان در خانواده ها،اشتغال ها و تحصیل های نابرابر و حذف از مدیریت های کلان کشور چه باید بکنیم را دارد و البته همین ها است که هشت مارس را زیباتر و پر شکوه تر می کند.

هشت مارس مبارک باد!

*برگرفته ازنشریه نیمرخ ، شماره ۱۵۰

پ.ن:هشام علوی، شورو شوق فمینیستی در خاور میانه ، ترجمه : تقی تام-بهروز عارفی . لوموند دیپلماتیک، فصلنامه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی. ژوئیه ۲۰۲۳

#ایران_فردا

۲۵ اسفند ۱۴۰۲

نظرات بسته است