روایت از زنان روستایی هنوز اندک است
وضعیت زنان روستایی در سیستان‌وبلوچستان پس از بحران پاندمی کرونا، با مشکلات بیشتری روبه‌رو شده و بحران‌های محیط زیستی نیز پیشرفت آنها را برای رسیدن به توسعه کندتر کرده است. مهمترین راهبرد برای رفع مشکلات آنان این است که باید هویت زنان روستایی را آن‌گونه که است به‌رسمیت شناخت و با همبستگی و همدلی آنها راههای مسیر تحول را شناخت تا آنها خود در فرایند تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نهادها قرار بگیرند…
***
پیام ما-سعیده خاشی: بررسی چالش‌های زنان روستایی سیستان‌وبلوچستان در مسیر توسعه پایدار به‌بهانه روز جهانی زنان روستایی
روز گذشته دیداری داشتم با جمعی از زنان توانمند و پرتلاش یکی از روستاهای اطراف زاهدان. مائده ۳۹ساله با چهره‌ای گندمگون که رد آفتاب، جلاگر صورتش شده و با صلابت و اقتداری که شاکله هویت زنان روستا را تشکیل می‌دهد، از تکاپویش برای توسعه خدمات‌رسانی به روستا می‌گوید. او دسترسی ضعیف به برخی امکانات را مهمترین مشکل این زنان عنوان می‌کند.
روایت‌ها از زنان روستایی، اندک است؛ اندک از آنان شنیده و گفته‌اند و کمتر کنشگری برای آنان کمتر صورت گرفته است؛ هرچند که ایشان خود کنشگران قابل و برجسته در ساحت اجتماع، سیاست، فرهنگ روستا و پاسداران طبیعت و فرهنگ جامعه هستند.
مائده‌ای که در ابتدای این یادداشت از او نوشتم، مدیر مدبر و آب‌آور خانه است. دبه‌های کوچک و بزرگی را هفتگی و گاه روزانه بر دوشش حمل می‌کند تا آب را از موتور و چشمه‌ها به خانه بیاورد و تنش‌های ناشی از بی‌آبی را مدیریت می‌کند. گاهی سری به تنور قدیمی مادرش می‌زند و نان می‌پزد؛ تنور گازی هم برای این کار گوشه‌ای از خانه دارد تا اگر چالشی مانند سهمیه اندک آرد نانوایی‌ها دسترسی‌شان به نان را سخت کرد، سفره‌شان خالی نماند.
سیستان‌وبلوچستان کلان‌ترین جامعه روستایی را دارد؛ بخش قابل‌توجهی از جامعه در روستاها زندگی می‌کنند و زنان به تعبیر استادی عزیز، آن نیمه مؤثر جامعه، نقشی مهم و حیاتی را برای بقای نظام روستایی ایفا می‌کند؛ در کشاکش‌های مختلف و بحران‌های متعدد، اوست که مدبرانه راهی می‌یابد و حتی می‌سازد تا زیستن در هزارلایه مشکلات در حوزه روستایی کمی آسان‌تر شود.
با نگاهی به وضعیت زنان روستایی در سیستان‌وبلوچستان می‌توان دریافت که ایشان پس از بحران پاندمی کرونا، با مشکلات بیشتری روبه‌رو شده و از طرفی تعدد در بحران‌های محیط‌زیستی، قدم‌های آنان را برای رسیدن به توسعه آهسته‌تر کرده است. دسترسی‌های اندک آنان به برخی امکانات به‌ویژه امکانات بهداشتی، پزشکی و آموزشی زمینه را برای بروز انواع گوناگونی از مشکلات فراهم ساخته و تقاطعی از چرایی‌ها درنهایت مشکلاتی نظیر پایداری فقر و اعمال خشونت‌های پیدا و پنهان را پدید آورده است.
دختری که به‌دلیل بعد مسافت با مدرسه، از رفتن به سر کلاس درس محروم شده و در مواجهه با فربگی قومی و مذهبی، تن به ازدواج در کودکی می‌دهد تا بار زندگی مشترکی را بر دوش بکشد که برایش آماده نیست. این تنها گوشه‌ای از چالش‌های فراروی زنان روستایی است.
مشکلاتی که در برنامه‌های جامع عملیاتی به آن اشاره شده و مدیران متولی مشغول رسیدگی به آن هستند، ولی همچنان مسیر پیش روی زنان پرسنگلاخ است و راه رسیدن به توسعه پایدار طولانی .
مهمترین راهبرد برای حل مسائل زنان روستایی، تحول در نگاه به آنان است. باید هویت زن روستایی به رسمیت شناخته شود و نگاه‌های ترحم‌آمیز به ایشان جایش را به نگاهی همدلانه بدهد و مسیر تحول را از راه شناخت، بررسی نظام مسائل، گفت‌وگو با آنان و شریک ساختن خودشان در فرایند تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نهادها فراهم شود.
در دهه اخیر و با حضور ده‌ها دهیار زن سیستانی و بلوچ و زنانی که در شوراهای روستایی به‌عنوان نماینده منتخب مردم مشغول به فعالیت هستند، می‌توان به توسعه سیاسی زنان روستا امید داشت؛ اما این مهم زمانی به توسعه پایدار منجر خواهد شد که تمامی مسائل زنان، اعم از چالش‌های پیدا و پنهان و گاهاً تابوهایی که چون سدی راه پیشرفت زنان را گرفته است، شناسایی و طرح و درنهایت رفع شوند تا بتوانیم ساختار نظام مدیریتی روستا را به سبکی مدرن و پویا اصلاح کنیم.
۳ آبان ۱۴۰۳