در سال ۲۰۰۸ مجمع عمومی سازمان ملل، به‌دنبال بحث‌هایی که در چهارمین کنفرانس جهانی زنان در بیجینگِ چین در سال ۱۹۹۵ انجام گرفت و نیز به دنبال قعطنامه ۶۲/۱۳۶ سازمان ملل در دسامبر ۲۰۰۸ روز ۱۵ اکتبر را به‌عنوان روز جهانی زنان روستایی اعلام کرد. در ایران براساس آمارها تنها هفت درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۵ ساله زنان روستایی شاغل هستند…

***

از ۱۰ میلیون جمعیت زنان روستایی که بالغ بر ۱۲.۴ درصد جمعیت ایرانند، ۶ میلیون نفر زیر ۱۸ سال هستند. در حقیقت یک چهارم «زنان» ایرانی روستانشین هستند و با توجه به میزان جوانی این جمعیت نیاز به برنامه‌های خاص برای گذران بهتر زندگی خود دارند حال آنکه عملا زنان در روستا فرصتی برای رسیدگی به نیازهای جسمی و روحی خود ندارند. در بیشتر روستاهای ایران به جز مسجد یا حسینیه مکانی برای سرگرمی جوانان یا زنان وجود ندارد. پسرهای جوان حداقل می‌توانند فراغت خود را با بازی فوتبال … پر‌ کنند اما زنان همین مجال را نیز ندارند.

از دیگر سو براساس آمارها تنها هفت درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۵ ساله زنان روستایی شاغل هستند. اما می‌توان ادعا کرد که در حقیقت از شش میلیون و ۴۰۰ هزار زن ۱۵- ۶۴ ساله روستایی، حدود ۴۰ درصد از آنها فعال باشند، زیرا اغلب در هنگام سرشماری از زنان این‌طور سوال می‌شود که آیا طی یک‌سال گذشته کسب درآمد داشته‌اند یا خیر؟ اگر فعالیت آنها موجب کسب درآمد شده باشد، افراد شاغل محسوب می‌شوند. تعداد زیادی از زنان روستایی با وجود فعالیت در کشاورزی، دام‌داری خود را خانه‌دار اعلام می‌کنند به این دلیل که عملا آنان درآمدی از کاری که انجام می‌دهند ندارند. عمده زنان روستایی جز کارگران خانگی محسوب می‌شوند که مزدی برای کار آنان درنظر گرفته نمی‌شود.

امسال به روستای ونایی در نزدیکی بروجرد سفر کردم زنان روستایی پابه‌پای برادران و پدرانشان به جز کار بر سر زمین در رستوران‌‌های خانوادگی کار می‌کردند اما جایگاه برتر را مردان در اختیار داشتند. آنان بودند که به چشم صاحب رستوران شناخته می‌شدند و زنان کارهای تمیز کردن الاچیق‌ها و باقی‌مانده غذای مشتریان را انجام می‌دادند گویی آنان کارگر برادران و پدران خود بودند. حالا ممکن است درآمد اندکی از کار در رستوران به‌دست آورند اما در جایگاه کارفرما در کاری که خانوادگی است دیده نمی‌شدند.

از دیگر سو امکانات بهداشتی و درمانی نقاط روستایی بسیار نابسنده‌تر از نقاط شهری است؛ فقدان تمکن مالی این قشر باعث شده میزان برخورداری آنان از امکانات بهداشتی نسبت به مردان بسیار کمتر باشد این در حالی است که زنان روستایی به دلیل فعالیت‌های سخت روزانه، سبک زندگی، فقر، فقدان دسترسی به امکانات بهداشتی بیشتر در معرض آسیب‌اند. حدود ۸۰ درصد از روستاییان ایران تحت پوشش بیمه نیستند؛ زیرا بخش کشاورزی کارفرمایی ندارد.

زنان روستایی نقش مهمی در توسعه و پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی یک کشور دارند. این زنان برای تأمین نیازهای خانواده‌هایشان به فعالیت کشاورزی، دامپروری، کار در کارگاه‌های کوچک خانگی مانندقالی‌بافی، جاجیم‌بافی… و تولید کالاهای محلی مشغول‌اند. همچنین حفظ و نگهداری فرهنگ و سنن محلی نیز بر دوش آنان است. با این حال، زنان روستایی با چالش‌های بسیاری مواجه هستند. این چالش‌ها شامل فقدان دسترسی به آموزش، خدمات بهداشتی، زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی مناسب، مشارکت ندادن‌شان در فرآیندهای تصمیم‌گیری و نقش‌آفرینی در فرایند توسعه‌ هستند. همچنین، زنان روستایی با تبعیض جنسیتی مواجه هستند که مانع از تحقق حقوق برابر و شرکت کامل آنان در زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌شود.

در سال ۲۰۰۸ مجمع عمومی سازمان ملل، به دنبال بحث‌هایی که در چهارمین کنفرانس جهانی زنان در بیجینگِ چین در سال ۱۹۹۵ انجام گرفت و نیز به دنبال قعطنامه ۶۲/۱۳۶ سازمان ملل در دسامبر ۲۰۰۸ روز ۱۵ اکتبر را به عنوان روز جهانی زنان روستایی اعلام کرد. روز جهانی زنان روستایی، به‌عنوان فرصتی برای توجه به مشکلات زنان روستایی و تلاش برای رفع آنها است. این روز فرصتی است برای افزایش آگاهی عمومی، ترویج حقوق زنان روستایی، ارتقای وضعیت آنان و تشویق آنان به شرکت فعال در فرآیندهای تصمیم‌گیری و توسعه جامعه است.

ارتقای وضعیت زنان روستایی، می‌تواند به توسعه پایدار کمک کند. در ایران فعالان زنان توجهی به وضعیت زنان روستایی نداشته‌اند و آنان نیز وسیله‌ای برای گفتن از مسائل خود در اختیار ندارند. این حوزه کاملا برای فعالان زنان ناشناخته‌ است و جای پژوهش‌های زیادی در بخش آکادمیک در این خصوص وجود دارد.
مریم رحمانی، فعال زنان

کانال علمی مطالعات زنان

۱۳ آبان ۱۴۰۳

نظرات بسته است