سال ۱۳۰۳، درست صدسال پیش، در گراندهتل در تهران؛ قدیمی‌ترین هتل ایران، صدای شفاف و درخشنده‌ و سنگینی در فضا طنین انداخت که تا آن روزگار بعید بود شنیده شود؛ صدای زنی که با اعتماد به نفس، آرام و مطمئن ایستاد و آواز خواند. در روزگاری که در کوی و برزن، زنان بدون چادرسیاه را با خفت و آزار در خیابان‌ها بازداشت می‌کردند…./

****

او  قمرالملوک وزیری بود که بعدها با آن تاج نیم‌طلا بر سر و موی کوتاه و شانه‌ و گردن سپیدش مشهور شد؛ اولین زن ایرانی* که در عصر خرافات، دوران هزاران ممنوعیت برای زنان؛‌ از دیده‌شدن تن و مو و شنیده‌شدن صدا از پشت در خانه تا ممنوعیت دیده‌شدن خود زن آنطور که بود، صدایش در جامعه‌ای مردسالار شنیده می‌شد.

او اعتراضی داشت که با صدا و بدن خود نمایان می‌کرد؛ زنی که در دل روضه‌‌خوانی‌های دوران ناصرالدین‌شاه، در پای منبرها و نوحه‌ها و عزاداری‌ها بزرگ شده بود؛ زنی که مادربزرگش از روضه‌خوان‌های معروف روزگار بود.

روز بعد از آن کنسرت تاریخی، بعد از آن اولین کنسرت زنی بدون حجاب در کشور، قمر را به نظمیه بردند و از او تعهد گرفتند که دیگر بدون حجاب جایی ظاهر نشود و آواز هم نخواند، اما «قمرخانم» زیر بار نرفت. آنقدر خواند و تکرار کرد و آنقدر اولین‌ها را رقم زد تا شجاعت‌اش به بقیه زن‌های هم‌دوره‌اش سرایت کرد. زن‌های عاشق موسیقی کم‌کم مثل خودش بی‌باک شدند. پارچه‌های سیاه را کنار زدند و صدایشان را بلند کردند و آواز خواندند.

قمر همان‌ موقع در نامه‌ای در اعتراض به ممنوعیت حضور زنان مسلمان در مدرسه‌ موسیقی تازه‌ راه‌افتاده کلنل وزیری نوشت:

«اگر موسیقی برای زنان حرام است، برای مردان هم باید حرام باشد. چطور ایرادی ندارد که زنان در مراسم تعزیه امام حسین در کنار مردان موسیقی گوش کنند، ولی اگر همراه با مردان در مدرسه‌ای موسیقی بشنوند، ایمان‌شان خدشه‌دار می‌شود؟»
مرزها و ممنوعیت‌‌ها در این سرزمین برای زنان، صدسال پیش شکسته شد و قمرخانم که درآمد کنسرت‌هایش را صرف آبادکردن آرامگاه فردوسی و کمک به تنگ‌دستان می‌کرد، آغازگر راهی بود که به آزادی و رسیدن به حق زنان ختم می‌شد؛ راهی که رمز موفقیت‌اش را در وصیت‌نامه‌اش نوشت: «من هنرم را بنده زور و زر و خیانت نکردم.»

۲۰ دی ۱۴۰۳

نظرات بسته است