دو ماه پس از قتل امیر محمد خالقی، در دانشگاه چه خبر است؟
دو ماه پس از قتل دانشجوی دانشگاه تهران، بسیاری از مطالبات دانشجویان هنوز به‌نتیجه نرسیده است. بهمن ماه سال گذشته، با قتل امیرمحمد خالقی در مسیر بازگشت به خوابگاه کوی دانشگاه، موجی از اعتراضات دانشجویی آغاز شد. دانشجویان با برگزاری تجمعات اعتراضی، خواستار تامین امنیت مسیر خوابگاه‌ها و پاسخگویی مسئولان شدند. با این همه، امروز بسیاری از مطالبات آن‌ها از جمله شفاف‌سازی عملکرد حراست و اصلاح آیین‌نامه شوراهای صنفی همچنان بی‌پاسخ مانده است. «پارسا نصیری»، دبیر انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی تهران، در گفتگو با فراز از آخرین وضعیت مطالبات دانشجویان و محدودیت‌های فعالیت دانشجویی می‌گوید……/
***
امیرمحمد خالقی، دانشجوی ۱۹ ساله رشته مدیریت کسب‌وکار در دانشگاه تهران، شامگاه چهارشنبه ۲۴ بهمن ماه در مسیر بازگشت به خوابگاه مورد هجوم دو سارق موتورسوار قرار گرفت و صبح روز پنجشنبه بر اثر شدت جراحات وارده، جان باخت. انتشار خبر فوت این دانشجو سرآغاز موجی از اعتراضات دانشجویی بود. دانشجویان دانشگاه تهران که حالا سوگوار مرگ هم‌دانشگاهی خود بودند، شامگاه پنجشنبه و روز جمعه در مجتمع خوابگاهی کوی دانشگاه تجمع کردند. تامین امنیت در پشتی خوابگاه کوی دانشگاه، تشکیل کمیته حقیقت‌یاب، تشکیل شورای صنفی خوابگاه‌ها و پاسخگویی فوری مسئولان دانشگاه، بخشی از مطالبات دانشجویان بود.
با این حال، اعتراضات روز جمعه با حضور لباس‌شخصی‌ها و دخالت نیروهای حراست به تنش کشیده شد. سرانجام، «سیدحسین حسینی»، سرپرست دانشگاه تهران، با حضور در کوی دانشگاه وعده داد که تمامی اقدامات لازم برای پیگیری مطالبات دانشجویان در دستور کار هیئت‌رئیسه دانشگاه قرار می‌گیرد. با توجه به درخواست دانشجویان، حسینی قول داد معاونت حقوقی دانشگاه تهران از نیروی لباس شخصی که تجمع دانشجویان را بهم زده بود، شکایت کند.
مطالبات مشخص اما بدون پاسخ
اعلامیه برگزاری انتخابات شورای صنفی خوابگاه‌ها، اسناد مربوط به پیگیری دانشگاه برای تامین امنیت در پشتی خوابگاه کوی دانشگاه، و سند شکایت دانشگاه از لباس شخصی مذکور، در روزهای آینده منتشر شد. با این حال، اعتراضات دانشجویی روزهای بعد در صحن دانشگاه تهران ادامه یافت و در نهایت مطالبات ۱۸گانه دانشجویان تدوین شد؛ مطالباتی که به گفته آن‌ها، می‌تواند زمینه فعالیت دانشجویی را فراهم کند تا امنیت و حقوق دانشجویان تامین شود.
«پارسا نصیری»، دانشجوی جامعه‌شناسی دانشگاه تهران و دبیر انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی، می‌گوید: «دوماه بعد از ماجرای قتل امیرمحمد، بسیاری از مطالبات دانشجویی بر زمین مانده؛ مطالباتی مانند تشکیل کمیته حقیقت‌یاب، مشخص بودن اسامی نیروهای حراست، شفاف شدن آیین‌نامه حراست، پیگیری توبیخ حراستی که در تجمع از دانشجویان فیلم گرفته بود و نتیجه شکایت دانشگاه از نیروی لباس شخصی، بازبینی و اصلاح آیین‌نامه شورای صنفی از جمله این مطالبات بودند که هنوز به نتیجه نرسیدند. در این میان تنها به دو سه مطالبه در مجموع رسیدگی شده است.»
تا زمانی که آیین‌نامه تغییر نکند، عملا شورای صنفی اختیاری ندارد
پس از قتل خالقی، بسیاری از دانشجویان ساکن کوی دانشگاه اعلام کردند در پشتی این مجتمع خوابگاهی سال‌هاست که امنیت ندارد، ولی در نبود شورای صنفی، مطالبات آن‌ها بی‌نتیجه مانده بود. نصیری در مورد اهمیت تشکیل نهادهایی مثل شورای صنفی خوابگاه و انجمن علمی برای پیگیری مطالبات دانشجویی، می‌گوید: «بسیاری از مسئولین دانشگاه تهران از باز شدن فضا برای فعالیت تشکل‌های دانشجویی سخن می‌گویند. عموما می‌گویند این مقدار تشکل شروع به فعالیت کرده یا بعد از چند سال دوباره فعال شده است. هرچند بازگشایی یا ایجاد تشکل امری مثبت و لازم است اما کافی نیست. بازگشایی تشکل‌ها زمانی می‌تواند دانشگاه را از فضایی رخوت‌انگیز به فضایی پویا تبدیل کند که تشکل‌ها قدرت کافی و اختیار ایفای نقش داشته باشند؛ تشکل دانشجویی باید امکان نهادمندی بدنه دانشجویی را داشته باشد. به عنوان مثال، با مطالبه‌گری بدنه دانشجویی بالاخره بعد از چندین سال شورای صنفی خوابگاه‌ها تشکیل شد اما معضل اساسی‌تر، آیین‌نامه شورای صنفی است که در دولت سیزدهم تغییر کرد. بر اساس این آیین‌نامه، شورای صنفی صرفا می‌تواند به مشکلات رفاهی بپردازد و عملا محدود است.»
سنگ‌اندازی‌های غیرقانونی حراست در روند فعالیت تشکل‌ها
در سال‌های گذشته، بارها بحث از محدوده اختیارات حراست در ورود به تجمعات و برخورد با دانشجویان مطرح شده است. فعالین دانشجویی می‌گویند روشن نیست نیروهای حراست تا کجا و بر اساس چه آیین‌نامه‌ای امکان دخالت در فرایند مطالبه‌گری دانشجویان را دارند. پارسا نصیری با اشاره به بازگشایی انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی و دخالت غیرقانوین حراست در روند فعالیت این تشکل می‌گوید: «بهمن‌ماه سال گذشته، انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی پس از پانزده ماه تعلیق (که خود آن تعلیق هم غیرقانونی بود) بازگشایی شد. با این حال، در این دو ماه با انواع رفتارهای فراقانونی مواجه بودیم و برگزاری برنامه‌ها و اعلام مواضع انجمن هربار با سنگ‌اندازی حراست روبرو شده است. معاونت فرهنگی دانشکده تاکنون دو بار با من تماس گرفته و اعلام کرده که حراست مخالف محتوای بورد است. من هم گفتم اگر انجمن تخلفی مرتکب شده، طبق قانون باید شکایت رسمی صورت بگیرد و انجمن بتواند از خود دفاع کند. نه تنها پاسخ من نادیده گرفته شده، که دیدیم چند ساعت بعد محتوای بورد انجمن سر جایش نیست.»
دانشجویان نمی‌دانند حراست تا کجا اختیار دارد
دبیر انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی تهران در رابطه با وضعیت برگزاری برنامه در تشکل‌های دانشجویی می‌گوید: «برگزاری برنامه‌های سالنی نیز درگیر رویه‌های فراقانونی است. امروز وضع به گونه‌ای شده که برگزاری برنامه طنز با حضور یک کمدین راحت‌تر از برگزاری برنامه‌ای جدی و علمی است.»
نصیری در مورد مداخله فراقانونی حراست در تمامی برنامه‌ها و فعالیت‌های دانشجویی می‌گوید: «طبق آیین‌نامه، هیئت نظارت بر تشکل‌های اسلامی مرجع صدور مجوز برنامه‌های انجمن است و تصمیم‌گیری در مورد برگزاری و تایید سخنرانان برنامه بر عهده این نهاد است. با این حال، حراست دانشگاه در مورد سخنرانان نظر می‌دهد و بدون مبنای مشخص آنان را از حضور در برنامه منع می‌کند. این در حالی است که اصلا دخالت حراست در برگزاری برنامه هیچ وجه قانونی ندارد و باعث برخورد سلیقه‌ای و از بین رفتن استقلال معاونت فرهنگی می‌شود. از طرف دیگر طبق آیین‌نامه، اعلام مخالفت با برنامه و سخنرانان باید کتبا توسط هییت نظارت انجام شود که این اتفاق نمی‌افتد. در برنامه‌های سالنی سخنرانان رد می‌شوند بدون این که دلیل موجهی برای رد آن‌ها داده شود و صرفا با گفتن جمله شفاهی مصلحت اقتضا می‌کند، آن را توجیه میکنند.»
پارسا نصیری در مورد رسمیت یافتن این رویه غیرقانونی در مسیر فعالیت‌های دانشجویی می‌گوید: «گویا این امر که بدعتی بود که از دوره قبل گذاشته شد، امروز به یک قاعده بدل شده است. به این صورت که استقلال نهاد مسئول صدور مجوز نادیده گرفته می‌شود و هیئت نظارت از مسئولیت خود شانه خالی می‌کند. همین امر سبب می‌شود راه برای دخالت‌های فراقانونی حراست دانشگاه باز شود. همانطور که گفتم، حراست دانشگاه آیین‌نامه شفافی ندارد؛ حدود اختیارات حراست برای دانشجویان مشخص نیست و این نهاد در همه ارکان دانشگاه دخالت می‌کند.»
وزارت علوم جلوی روند‌های غیرقانونی را بگیرد
آن طور که دانشجویان دانشگاه تهران می‌گویند، بسیاری از رویه‌های غیرقانونی که در دولت سیزدهم به یک هنجار بدل شد، امروز همچنان ادامه دارد. دبیر انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی تاکید می‌کند نیروهایی که در دولت سیزدهم به عنوان «حجاب‌بان» وارد دانشگاه شدند، همچنان در گیت‌های ورود و خروج پردیس مرکزی دانشگاه تهران حضور دارند. افزون بر این، به نظر می‌رسد وضعیت ادامه کار بسیاری از اساتیدی که در دولت سیزدهم به صورت غیرقانونی از دانشگاه اخراج شدند، امروز همچنان نامعلوم است؛ بسیاری از آن‌ها، هنوز به دانشگاه برنگشته‌اند.
نصیری با اشاره به تداوم مشکلاتی که در سال‌های اخیر، فعالیت و زیست دانشجویی را محدود کرده، می‌گوید: «اگر مسئولان دانشگاه و وزارت علوم دولت چهاردهم تاکید میکنند که حقوق دانشجویان را به رسمیت می‌شناسند، پیش از هرچیزی باید جلوی فرایند‌های غیرقانونی را بگیرند. تغییر آیین‌نامه شورای صنفی، شفافیت آیین‌نامه حراست و مقابله با دخالت‌های فراقانونی این نهاد، بخشی از مطالبات دانشجویان است که شخص وزیر علوم باید آن‌ها را پیگیری کند. تنها در این صورت است که می‌توان از تامین امنیت دانشجویان، احقاق حقوق آن‌ها و تداوم فعالیت دانشجویی مطمئن بود.»
۸ اردیبهشت ۱۴۰۴